ЦИФРЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН: ЖАРҚЫН БОЛАШАҚТЫҢ ЖАҢА БУЫНЫ
Бүгінде саннан гөрі сапаға бет бұрған заман болды. Әсіресе саналы ұрпақ қалыптастыру – ұлт болашағының өзекті мәселесіне айналды. Уақыт өткен сайын білім беру жүйесінде талап күшейіп келеді. Бар мақсат – бәсекеге қабілетті болу. Ұрпақтың интеллектуалды қырын дамыту. Нарық пен уақыт талабы да сол. Тұңғыш Президенттің «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауындағы 10 басымдықтың барлығы да цифрландыру дәуіріне тездетіп бой тіктеу. Себебі, жаһан жұрты қазір ғарыштық жылдамдықпен дамуда. Кез келген сәтте адам ойламаған нәрселер дүниеге келіп жатады. Бұның барлығы бізден аса қырағылықты, шапшаң қимылдауды, жедел бейімделуді талап етеді.
Осы тұста еліміз төртінші өнеркәсіптік революцияға аяқ басып, ақпараттық технология жағынан өзге елдермен тереземізді теңестірдік дегенде өзгелермен бәсекелесе алатын ұрпақ өсіп келе жатыр ма деген орынды сауал туындайды. Бүгінгі тақырып ауаны «Digital-ұрпақ» немесе «Цифрлық аборигендер» жайлы болмақ. Ұрпақтар сабақтастығы – қашанда өміршең тақырып. Әлемдік ғаламтор беті Икстер, бэби-бумерлер, «Z» және «Y»-ұрпақ деген жаңа терминдерге толы. Енді осы ұрпақтар қақтығысын кеңінен тарқатып көрсек.
Әлеуметтанушылар әрбір 20 жыл сайын алдыңғысынан ерекшеленетін жаңа пайда болатын ойды айтады. Тарихқа көз жүгіртсек, «ұрпақтар теориясының» негізін қалаған американдық Уильям Штраус пен Нейл Хоув. Қос ғалым ұрпақтардың ерекшелігі мен айырмашылығын ғана зерттеп қоймай, түрлі құндылықтарды сабақтастыра отырып, талдау жасайды. Яғни сол заманның саяси-әлеуметтік жағдайлары мен техникалық даму үдерісін негізге алады. Бұл бағытта «Ұрпақтар» және «Төртінші өзгеріс» деген екі бірдей кітап жазып шығады. Авторлар бір ұрпаққа шамамен 20 жыл аралығында дүниеге келген адамдарды топтастырады. Осылайша адамзат баласын 4 буынға бөледі. Бірінші, 1943-1963 жылы дүниеге келгендер «Бэби-бум» ұрпағы. Екінші, 1963-1983 жыл аралығы – «Х» ұрпағы. 1983-2003 жылдар аралығы – «Y» ұрпағы. Ал төртінші, 2003 жылдан кейін дүниеге келгендер «Z» ұрпағы. Төртінші ұрпақ жайлы толық бірнәрсе айту әлі ертерек. Өйткені басты құндылықтар не болатынын нақты ешкім айта алмайды. Уақыт та, технология да жылдам даму үстінде. «Х» пен «Y» ұрпағымен салыстырғанда есте сақтау қабілеті төмен, зейіні 8 минуттан аспайтын, өзінің тұлғалық келбетіне құрметті қажет ететін, клитік саналы ұрпақ деп саналады. Ал қазіргі цифрлық аборигендердің артықшылығы басым. Технология дамыған заманда қажет дүниесін есінде сақтап, миын шаршатпастан интернеттен тауып алатын «Z» ұрпағы бір сәтте бірнеше шаруаны атқара алады. Оған қоса, техника мен робототехникаға бейім. Жасыратыны жоқ, қазіргі заманның балалары «сандық ұрпақ» болып табылады. Олар өздерін киберкеңістікте еркін сезініп, жаңа технологияларды дер кезінде игеріп отырады. Бүгінгі жас буын телефонға көп телміреді деп кінәлаймыз. Ал олардың дүниеге келген тұсы нағыз «Веб 2.0» және мобильді технологиялардың дамуына сәйкес келді. Бұларды инноваторлар ұрпағы десе болады. Жалпы «Z» ұрпағының принципті қасиеті – оның қанында бар технологиялар. Бұл ұрпақ чаттарда, форумдарда, комьюнитиде дамиды. Бір қарағанда бұл ұрпақ сізбен бірге сияқты, бірақ әрқайсысы өзінің гаджетінен шықпайды. Олар үшін отбасы – жер бетіндегі ең қауіпсіз орын. Мұндай балаларға жоғары әлеуметтік белсенділік және үнемі ақпаратпен алмасу қажеттілігі тән. Яғни екі мыңыншы жылдары туғандар әлемді қауіп ретінде емес, тәжірибелерге арналған алаң ретінде қабылдайды. «Z» ұрпақтың мектеп сөмкесіндегі планшет – бұл жаһандану мен технологиялар дамуының нәтижесі. Алғаш көзін ашқан сәттен бастап әлеуметтік желілерде пайда болды. Әлеуметтанушылардың тілімен айтқанда, «Z» ұрпақ сымды телефон әлемін білмейді. Олар гаджеттедің жілігін шағып, майын ішеді. Бүгінгі ұрпаққа тән қабілет – клиптік ойлау. Яғни ақпаратты азғантай бөліктермен ғана қабылдау мүмкіндігі. Есесіне жаңа ұрпақ батылдық, креативтілік, технологиялардың үйлесімділігі арқасында әлемді мәселелерге тиімді жолын ұсына алады. Бұл нені білдіреді? Жақын келешекте біздің өзгерістерге куә болатынымызды білдіреді. Олай болса, бүгінгі білім жүйесіндегі жаттау заманы өтті. Сындарлы ойлау һәм креативті көзқарас заманы туды. Содан да болса керек, елімізде сындарлы ойлау методикасы қарқынды енгізілуде. Оған қоса, креативті жастарға қоғамда сұраныс артты. Түптеп келгенде, жаңа буын – жарқын болашақтың кепілі екені айқын.
Осы тұста еліміз төртінші өнеркәсіптік революцияға аяқ басып, ақпараттық технология жағынан өзге елдермен тереземізді теңестірдік дегенде өзгелермен бәсекелесе алатын ұрпақ өсіп келе жатыр ма деген орынды сауал туындайды. Бүгінгі тақырып ауаны «Digital-ұрпақ» немесе «Цифрлық аборигендер» жайлы болмақ. Ұрпақтар сабақтастығы – қашанда өміршең тақырып. Әлемдік ғаламтор беті Икстер, бэби-бумерлер, «Z» және «Y»-ұрпақ деген жаңа терминдерге толы. Енді осы ұрпақтар қақтығысын кеңінен тарқатып көрсек. Әлеуметтанушылар әрбір 20 жыл сайын алдыңғысынан ерекшеленетін жаңа пайда болатын ойды айтады. Тарихқа көз жүгіртсек, «ұрпақтар теориясының» негізін қалаған американдық Уильям Штраус пен Нейл Хоув. Қос ғалым ұрпақтардың ерекшелігі мен айырмашылығын ғана зерттеп қоймай, түрлі құндылықтарды сабақтастыра отырып, талдау жасайды. Яғни сол заманның саяси-әлеуметтік жағдайлары мен техникалық даму үдерісін негізге алады. Бұл бағытта «Ұрпақтар» және «Төртінші өзгеріс» деген екі бірдей кітап жазып шығады. Авторлар бір ұрпаққа шамамен 20 жыл аралығында дүниеге келген адамдарды топтастырады. Осылайша адамзат баласын 4 буынға бөледі. Бірінші, 1943-1963 жылы дүниеге келгендер «Бэби-бум» ұрпағы. Екінші, 1963-1983 жыл аралығы – «Х» ұрпағы. 1983-2003 жылдар аралығы – «Y» ұрпағы. Ал төртінші, 2003 жылдан кейін дүниеге келгендер «Z» ұрпағы. Төртінші ұрпақ жайлы толық бірнәрсе айту әлі ертерек. Өйткені басты құндылықтар не болатынын нақты ешкім айта алмайды. Уақыт та, технология да жылдам даму үстінде. «Х» пен «Y» ұрпағымен салыстырғанда есте сақтау қабілеті төмен, зейіні 8 минуттан аспайтын, өзінің тұлғалық келбетіне құрметті қажет ететін, клитік саналы ұрпақ деп саналады. Ал қазіргі цифрлық аборигендердің артықшылығы басым. Технология дамыған заманда қажет дүниесін есінде сақтап, миын шаршатпастан интернеттен тауып алатын «Z» ұрпағы бір сәтте бірнеше шаруаны атқара алады. Оған қоса, техника мен робототехникаға бейім. Жасыратыны жоқ, қазіргі заманның балалары «сандық ұрпақ» болып табылады. Олар өздерін киберкеңістікте еркін сезініп, жаңа технологияларды дер кезінде игеріп отырады. Бүгінгі жас буын телефонға көп телміреді деп кінәлаймыз. Ал олардың дүниеге келген тұсы нағыз «Веб 2.0» және мобильді технологиялардың дамуына сәйкес келді. Бұларды инноваторлар ұрпағы десе болады. Жалпы «Z» ұрпағының принципті қасиеті – оның қанында бар технологиялар. Бұл ұрпақ чаттарда, форумдарда, комьюнитиде дамиды. Бір қарағанда бұл ұрпақ сізбен бірге сияқты, бірақ әрқайсысы өзінің гаджетінен шықпайды. Олар үшін отбасы – жер бетіндегі ең қауіпсіз орын. Мұндай балаларға жоғары әлеуметтік белсенділік және үнемі ақпаратпен алмасу қажеттілігі тән. Яғни екі мыңыншы жылдары туғандар әлемді қауіп ретінде емес, тәжірибелерге арналған алаң ретінде қабылдайды. «Z» ұрпақтың мектеп сөмкесіндегі планшет – бұл жаһандану мен технологиялар дамуының нәтижесі. Алғаш көзін ашқан сәттен бастап әлеуметтік желілерде пайда болды. Әлеуметтанушылардың тілімен айтқанда, «Z» ұрпақ сымды телефон әлемін білмейді. Олар гаджеттедің жілігін шағып, майын ішеді. Бүгінгі ұрпаққа тән қабілет – клиптік ойлау. Яғни ақпаратты азғантай бөліктермен ғана қабылдау мүмкіндігі. Есесіне жаңа ұрпақ батылдық, креативтілік, технологиялардың үйлесімділігі арқасында әлемді мәселелерге тиімді жолын ұсына алады. Бұл нені білдіреді? Жақын келешекте біздің өзгерістерге куә болатынымызды білдіреді. Олай болса, бүгінгі білім жүйесіндегі жаттау заманы өтті. Сындарлы ойлау һәм креативті көзқарас заманы туды. Содан да болса керек, елімізде сындарлы ойлау методикасы қарқынды енгізілуде. Оған қоса, креативті жастарға қоғамда сұраныс артты. Түптеп келгенде, жаңа буын – жарқын болашақтың кепілі екені айқын.
Әбдісамат ӘБДІШ.
