Балабақшадағы бір күн
Өз басым балабақшаға барған бала емеспін. Біздің бала күнімізде балабақшалар санаулы еді. Қазір ғой, балабақшалардың саны көбейді. Бұл әрине, қуанышты жаңалық. Өйткені жасөспірім көпшілікке үйреніп, жазу-сызуға дағдыланып, әріп танып, мектепке дайын болып шығады. Баланың оқуға ықыласын оятып, білімге қызығушылығын арттыру балабақшаның негізгі міндеті. Осындай қылықты періштелер мекеніне бас сұғып, тәрбиеші қызметінің қыр-сырымен танысуды жөн көрдім. Таңдалған балабақша – Жаңақорған кентіндегі «Фарида-Көркем» балабақшасы.
Балабақша меңгерушісі Фарида Қоңырбаеваға мақсатымызды түсіндірдім. Ол балабақша тынысымен таныстыруды бастады.
– Биыл балабақшаның құрылғанына алты жыл толды. 74 балаға арналған балабақша шаңырағының астында бүгінде жетпіске жуық бала тәрбиеленуде. Осы екі топта алты тәрбиеші қызмет атқарады. Балаларды мектепке дайындауға басымдық береміз. Әр оқу жылына арналған міндеттерге орай тәрбиешілер балаларды оқуға ынталандырып қана қоймай, ұлттық тәлім-тәрбиемен сусындатады. Бізде тәрбиеленген балалар әріп танумен қатар, шетінен өнерлі. Өйткені бала бағбандарының барлығы жастар, сегіз қырлы, бір сырлы мамандар, – деді балабақша меңгерушісі.
Мектепке дайындық тобының тәрбиешісі Жазира Ахметова мен Аманкүл Дәрібаеваның жұмысымен танысуымыз басталды.Күнделікті дағды бойынша балабақша сағат 8.00-ден бастап жұмыс істейді. Тәрбиешілер сол кезде балаларды қабылдап алады. Содан соң таңғы жаттығуларын жасап, оң қолдарын жүрек тұсына қойып, Әнұранды айтып, бой сергітумен жаңа күн басталды.
Кішкентай бүлдіршіндердің еркелігін көтеріп, екінші анасындай болып кеткен тәрбиешілердің жауапкершілігі жоғары. Күнделікті бақшаға үйренген балалар біраз уақытқа шуылдасып сурет салып, қол маторикасын дамытатын түрлі ойындарды ойнады. Одан кейін таңғы астарын ішіп, сағат 9.30-да сабақтарына отырды. Сабақ басталмас бұрын Жазира мен Аманкүл апайының бірнеше сұрағына жауап берді.
– Ал, балалар сабағымызды бастаймыз. Ол үшін денемізді түзу ұстап, әдемі болып отырамыз. Өйткені сендер қандай баласыңдар?
– Ақылды, – деді балалар жапа-тармағай дауыстап.
– Балалар, біз қандай елде тұрамыз?
– Қазақстанда
– Ал біз қай ауданда тұрамыз?
– Жаңақорғанда
– Біз қай тілде сөйлейміз?
– Қазақ тілінде
Бөбектер еш мүдірместен, тарсылдап жауап беріп тұр. Сөйтсем бұл күнделікті қойылатын сұрақтары екен. Сұрақ-жауап алмасудан кейін, математика сабағы басталды. Жаңа тақырыпты бастамас бұрын, Аманкүл апай өткен тақырыптарды қайталап, балғындардың сабақты қаншалықты түсінгендігін бір пысықтап алды. Жаңадан өткен тақырыпты Жазира апайлары өте жеңіл тілмен түсіндірді. Балалардың оңай қабылдауына бағыттап бала тілімен жеткізгені көрініп тұр. Содан болар, сандарды ретімен санап, кері бір санап, қиналмай қосып, алып отырды.
«Бірнеше жылдан бері балалармен жұмыс жасап келе жатырмыз ғой. Бүгінгі күннің балаларын тәрбиелеу оңай емес. Барлығы да бір-бір үйдің еркесі, серкесі дегендей. Оларға дауысты қаттырақ шығарып ұрсып, қаталдық танытып ешнәрсе үйрете алмайсың. Ол баланың психологиясына да кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан баламен әркез балаша сөйлесіп, тіпті жасына сай іс-әрекет жасап отыруыңа тура келеді. Кейде балалардың толассыз сұрақтарына жауап беруге ойланып қалып жатамыз. Өйткені, заманына қарай адамы демей ме? Қазіргі балалар өте пысық, зейінді, алғыр. Ойланып жауап бермесең, ойынға айналдырып жіберуі бек мүмкін. Сол себепті тәрбиешіге артылар жүк аз емес», – дейді балабақша әдіскері Гүлдана Медеуқызы.
Сондай-ақ балалардың сабақ барысында бой сергітуі үшін түрлі дене жаттығулары жасалып тұрады. Балалар бір-бірімен жарысып дене қимылын жасап жатқанда екінші топтағы сабақтың өту барысына қызығушылық танытып, сабағына кірдім. Бұл балабақшадағы «Кішкентайлар тобы» екен. Тілдері былдырлап енді шығып жатқан үш-төрт жасар бүлдіршіндер отырған бұл бөлмедегі тәрбиеші – Айнұр Исматова. Мен кірген кезде балалар түрлі-түсті қаламдармен сурет салып, пластелинмен мүсіндер құрастырып мәре-сәре болып жатты. Бұл топта балалардың еркелеп сөйлегеніне, тәп-тәтті қылықтарына қарап отыра бергің келеді. Бірақ бастапқы тобыма қайта оралып, келесі сабақтың өту барысын көргім келді. Көркем жазу сабағы басталды. Аты айтып тұрғандай-ақ, бұл сабақта балалар ақ қағаз бетіне әріптерді қаз-қатарынан тізіп, әдемі етіп жазуы керек. Бірақ мен ойлағандай тәрбиешілер былай жаз деп айта салмайды. Сабақ басталған соң Аманкүл апай балаларды мақтай отырып, алдымен өзі жазып көрсетті. Содан кейін балалар өздерінің шама-шарқыларынша жазуға тырысты. Балалар қызу жұмыс үстінде. Арасында бір-бірінің жазуына қарап та қояды.
Балаларға қарап отырып талантты балалардың өсіп келе жатқанына қуанып қалдым. Осылай өз сезіміме ерік беріп, іштей арпалысып отырған мені тәрбиеші байқаған болар, ұзындығы он метр болатын шкафты нұсқап, «біздің балалардың жасаған жұмыстарымен таныссаңыз болады» деді. Онда қойылған заттарға қарап, бейнебір ертегі әлеміне еніп кеткендей әсер алдым. Қағаз қиындыларынан гүлдер, оюлар, жан-жануарлар мен өсімдіктердің мүсіндері, киіз үй, табиғат аясы, тау, өзен сынды бейнелерден балалардың қиял-кескіні көзге ұрды. Бір кезде балалар жазуларын аяқтады. Енді балалар бір сәт далаға шығуға дайындалды. Ақ ұлпа қардың үстінде мәз-мейрам болып ойнап жүрген балалардың жүзіне қарап, өзің де сонау балалық шаққа бір саяхаттап қайтады екенсің. Менің тәтті ойымды осы топтағы Айзере есімді қыз бұзды.
– Апай, мен сізге тақпақ айтып берейін бе? – дейді.
– Әрине айта ғой, – дедім.
– Біз әдепті баламыз,
Айтқан тілді аламыз.
Үлкендерге жол беріп,
Біз ақылды боламыз – деп, еш мүдірместен тарсылдап айтып шықты. Ой бәрекелді, – дегенім сол еді, «Апай, мен де айтайыншы. Апай, мен би билеп берейін бе? Мен сурет салып берейін бе?» деген дауыстар бірінен соң бірі жамырай естілді. Содан бала көңілін қимай бірнешеуінің өлеңін тыңдап, билерін тамашалап, қайта ішке кірдік. Балалар күнделікті әдеттері бойынша қолдарын жуып, үстел басына жайғасты. Түсті асты балалармен отырып біз де іштек. Тамақтанып болған балалар, барлығы бірге дауыстап «Аспазшы апайға рахмет» деп, ұйықтауға дайындалды. Бұл аралықта тәрбиешілер қағаз қаламын қолына алып, ертеңгі күннің жоспарын жазды. Бір байқағаным, мұндағы тәрбиешілердің барлығы білікті, білімді нағыз өз ісінің мамандары екен. Әне-міне дегенше балалардың алды ұйқысынан оянып, сергіту жаттығуларын жасай бастады. Қарап отырсам, балалардың барлығы да әйтеуір бір нәрсемен шұғылдануда. Олардың бірі сурет салып, бірі жазу жазып, бірі құрастырғыштармен үй тұрғызып, тіпті екі-үш қыз бірінің шашын бірі тарап, бірі бояндырып ойнап жатыр.
Міне, осылай балалармен бала болып отырғанымда, жұмыс уақыты аяқталып та қалыпты. Балаларын алып кетуге келген ата-аналарды көргенде ғана қиял әлемінен өз әлеміме қайта оралғандай болдым. Балабақшадағы бір күнім осылай өтті.
Әсел РЗАЕВА
Балабақша меңгерушісі Фарида Қоңырбаеваға мақсатымызды түсіндірдім. Ол балабақша тынысымен таныстыруды бастады.
– Биыл балабақшаның құрылғанына алты жыл толды. 74 балаға арналған балабақша шаңырағының астында бүгінде жетпіске жуық бала тәрбиеленуде. Осы екі топта алты тәрбиеші қызмет атқарады. Балаларды мектепке дайындауға басымдық береміз. Әр оқу жылына арналған міндеттерге орай тәрбиешілер балаларды оқуға ынталандырып қана қоймай, ұлттық тәлім-тәрбиемен сусындатады. Бізде тәрбиеленген балалар әріп танумен қатар, шетінен өнерлі. Өйткені бала бағбандарының барлығы жастар, сегіз қырлы, бір сырлы мамандар, – деді балабақша меңгерушісі.
Мектепке дайындық тобының тәрбиешісі Жазира Ахметова мен Аманкүл Дәрібаеваның жұмысымен танысуымыз басталды.Күнделікті дағды бойынша балабақша сағат 8.00-ден бастап жұмыс істейді. Тәрбиешілер сол кезде балаларды қабылдап алады. Содан соң таңғы жаттығуларын жасап, оң қолдарын жүрек тұсына қойып, Әнұранды айтып, бой сергітумен жаңа күн басталды.
Кішкентай бүлдіршіндердің еркелігін көтеріп, екінші анасындай болып кеткен тәрбиешілердің жауапкершілігі жоғары. Күнделікті бақшаға үйренген балалар біраз уақытқа шуылдасып сурет салып, қол маторикасын дамытатын түрлі ойындарды ойнады. Одан кейін таңғы астарын ішіп, сағат 9.30-да сабақтарына отырды. Сабақ басталмас бұрын Жазира мен Аманкүл апайының бірнеше сұрағына жауап берді.
– Ал, балалар сабағымызды бастаймыз. Ол үшін денемізді түзу ұстап, әдемі болып отырамыз. Өйткені сендер қандай баласыңдар?
– Ақылды, – деді балалар жапа-тармағай дауыстап.
– Балалар, біз қандай елде тұрамыз?
– Қазақстанда
– Ал біз қай ауданда тұрамыз?
– Жаңақорғанда
– Біз қай тілде сөйлейміз?
– Қазақ тілінде
Бөбектер еш мүдірместен, тарсылдап жауап беріп тұр. Сөйтсем бұл күнделікті қойылатын сұрақтары екен. Сұрақ-жауап алмасудан кейін, математика сабағы басталды. Жаңа тақырыпты бастамас бұрын, Аманкүл апай өткен тақырыптарды қайталап, балғындардың сабақты қаншалықты түсінгендігін бір пысықтап алды. Жаңадан өткен тақырыпты Жазира апайлары өте жеңіл тілмен түсіндірді. Балалардың оңай қабылдауына бағыттап бала тілімен жеткізгені көрініп тұр. Содан болар, сандарды ретімен санап, кері бір санап, қиналмай қосып, алып отырды.
«Бірнеше жылдан бері балалармен жұмыс жасап келе жатырмыз ғой. Бүгінгі күннің балаларын тәрбиелеу оңай емес. Барлығы да бір-бір үйдің еркесі, серкесі дегендей. Оларға дауысты қаттырақ шығарып ұрсып, қаталдық танытып ешнәрсе үйрете алмайсың. Ол баланың психологиясына да кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан баламен әркез балаша сөйлесіп, тіпті жасына сай іс-әрекет жасап отыруыңа тура келеді. Кейде балалардың толассыз сұрақтарына жауап беруге ойланып қалып жатамыз. Өйткені, заманына қарай адамы демей ме? Қазіргі балалар өте пысық, зейінді, алғыр. Ойланып жауап бермесең, ойынға айналдырып жіберуі бек мүмкін. Сол себепті тәрбиешіге артылар жүк аз емес», – дейді балабақша әдіскері Гүлдана Медеуқызы.
Сондай-ақ балалардың сабақ барысында бой сергітуі үшін түрлі дене жаттығулары жасалып тұрады. Балалар бір-бірімен жарысып дене қимылын жасап жатқанда екінші топтағы сабақтың өту барысына қызығушылық танытып, сабағына кірдім. Бұл балабақшадағы «Кішкентайлар тобы» екен. Тілдері былдырлап енді шығып жатқан үш-төрт жасар бүлдіршіндер отырған бұл бөлмедегі тәрбиеші – Айнұр Исматова. Мен кірген кезде балалар түрлі-түсті қаламдармен сурет салып, пластелинмен мүсіндер құрастырып мәре-сәре болып жатты. Бұл топта балалардың еркелеп сөйлегеніне, тәп-тәтті қылықтарына қарап отыра бергің келеді. Бірақ бастапқы тобыма қайта оралып, келесі сабақтың өту барысын көргім келді. Көркем жазу сабағы басталды. Аты айтып тұрғандай-ақ, бұл сабақта балалар ақ қағаз бетіне әріптерді қаз-қатарынан тізіп, әдемі етіп жазуы керек. Бірақ мен ойлағандай тәрбиешілер былай жаз деп айта салмайды. Сабақ басталған соң Аманкүл апай балаларды мақтай отырып, алдымен өзі жазып көрсетті. Содан кейін балалар өздерінің шама-шарқыларынша жазуға тырысты. Балалар қызу жұмыс үстінде. Арасында бір-бірінің жазуына қарап та қояды.
Балаларға қарап отырып талантты балалардың өсіп келе жатқанына қуанып қалдым. Осылай өз сезіміме ерік беріп, іштей арпалысып отырған мені тәрбиеші байқаған болар, ұзындығы он метр болатын шкафты нұсқап, «біздің балалардың жасаған жұмыстарымен таныссаңыз болады» деді. Онда қойылған заттарға қарап, бейнебір ертегі әлеміне еніп кеткендей әсер алдым. Қағаз қиындыларынан гүлдер, оюлар, жан-жануарлар мен өсімдіктердің мүсіндері, киіз үй, табиғат аясы, тау, өзен сынды бейнелерден балалардың қиял-кескіні көзге ұрды. Бір кезде балалар жазуларын аяқтады. Енді балалар бір сәт далаға шығуға дайындалды. Ақ ұлпа қардың үстінде мәз-мейрам болып ойнап жүрген балалардың жүзіне қарап, өзің де сонау балалық шаққа бір саяхаттап қайтады екенсің. Менің тәтті ойымды осы топтағы Айзере есімді қыз бұзды.
– Апай, мен сізге тақпақ айтып берейін бе? – дейді.
– Әрине айта ғой, – дедім.
– Біз әдепті баламыз,
Айтқан тілді аламыз.
Үлкендерге жол беріп,
Біз ақылды боламыз – деп, еш мүдірместен тарсылдап айтып шықты. Ой бәрекелді, – дегенім сол еді, «Апай, мен де айтайыншы. Апай, мен би билеп берейін бе? Мен сурет салып берейін бе?» деген дауыстар бірінен соң бірі жамырай естілді. Содан бала көңілін қимай бірнешеуінің өлеңін тыңдап, билерін тамашалап, қайта ішке кірдік. Балалар күнделікті әдеттері бойынша қолдарын жуып, үстел басына жайғасты. Түсті асты балалармен отырып біз де іштек. Тамақтанып болған балалар, барлығы бірге дауыстап «Аспазшы апайға рахмет» деп, ұйықтауға дайындалды. Бұл аралықта тәрбиешілер қағаз қаламын қолына алып, ертеңгі күннің жоспарын жазды. Бір байқағаным, мұндағы тәрбиешілердің барлығы білікті, білімді нағыз өз ісінің мамандары екен. Әне-міне дегенше балалардың алды ұйқысынан оянып, сергіту жаттығуларын жасай бастады. Қарап отырсам, балалардың барлығы да әйтеуір бір нәрсемен шұғылдануда. Олардың бірі сурет салып, бірі жазу жазып, бірі құрастырғыштармен үй тұрғызып, тіпті екі-үш қыз бірінің шашын бірі тарап, бірі бояндырып ойнап жатыр.
Міне, осылай балалармен бала болып отырғанымда, жұмыс уақыты аяқталып та қалыпты. Балаларын алып кетуге келген ата-аналарды көргенде ғана қиял әлемінен өз әлеміме қайта оралғандай болдым. Балабақшадағы бір күнім осылай өтті.
Әсел РЗАЕВА
