Құс тұмауы – өткір вирустық ауру, жұқпалы және уытты, асқазан-ішек және респираторлық синдромдардан тұрады. Ол өте агрессивті курсқа ие, тіпті өкпе асқынуларынан өлім 60-70 процентке дейін жетеді. Алдымен құс тұмауының себептеріне тоқталсақ. РНҚ вирусы, құс тұмауы, тұмау ауруына жатады, «Ortomyxoviridae» отбасы. Ақуыздың түріне байланысты (гемагглутинин және нейраминидаз), сыртқы қабығында орналасқан, құс тұмауы вирусының түрлі антигендік түрлерін шығарады. Адамдар үшін ең үлкен қауіп H5N1 және H7N7 штамдары болып табылады. Өйткені олар тез мутацияға қабілетті және аурудың ауыр түрлеріне және жоғары өлімге әкеп соғуы мүмкін. Бір қуантарлығы, құс тұмауының вирусы ұзаққа созылмайды, алайда 2-3 минут ішінде қайнаған кезде өледі.
Енді инфекцияның таралу көзіне назар аударайық, жабайы суда жүзетін құс (қаздар, үйректер, аққулар) және үй құсы (тауықтар, түйетауық), онда құс тұмауының вирусы ішек­ке жатады және сыртқа нәжіспен бөлінеді. Маусымды көші-қонқұстарға ұзақ қашықтықта вирусты алып жүруге мүмкіндік береді. Адамның жұқпалы ауруымен ауыратын немесе өлі құс тұмауымен байланыста арқылы ауамен түсетін тамшылармен және фекаль-ауыз жолымен жү­зеге асырылады. Адамнан адамға жұғу тіркелмеген. Құс тұмауы вирусын жұқтырған құстардың жүрісі  баяулайды, суды ашкөздікпен ішу, жыртылған, дыбыс шығарады. Көздері қызарып, мұрнынан секреция шығарады; диарея пайда болады, жүру бұзылады. Өлгенге дейін сырғалар мен ілгек цианозы байқалады.
Құс тұмауының белгілеріне келсек, адам құс тұмауы вирусын жұқтырған кезде инкубация кезеңі 2-3 күнге созылады (сирек 2 апта). Құс тұмауының клиникалық көріністерінің ке­зеңіне жұқпалы-токсикалық дамиды, асқа­зан-ішек және респираторлық синдромдар болады. Жедел инфекция көрінісі – жоғары температура 38-40 дейін°С, түршігерлік салқын, бұлшықет және бас ауруы. Ринит болуы мүмкін, конъюнктивит, жұмсақ катаральді синдром (фа­рингит), мұрыннан және құмырадан қан кету. Іштің жартысында іштің ауыруы орын алады, қайталанған құсу және сулы диа­рея. Пациенттердің үштен бірі бүйрек жет­кіліксіздігінің дамуына әкеледі.
Құс тұмауы көрінісінің басталуынан 2-3 күннен кейін тыныс синдромы қосылады. Ви­рустық пневмония дамиды, жөтел, гемоптиз, тыныс жетіспеушілігі, такипния, цианоз. Өкпенің қабыну өзгерістерінің жылдам прогрессиясы өткір респираторлық бұзылыс синдромының дамуына әкеледі. Құс тұмауы бар науқастардың өлімі әдетте өкпе ісінуден аурудың екінші аптасында орын алады, өткір респираторлық ақау­лар, көптеген органдардың бұзылуы немесе қосалқы бактериалды және саңырауқұлақ инфек­циясы. Балалардағы аурудың ерек­ше­ліктері менингоэнцефалит дамуымен сипат­талады, бас ауырсынуымен құсу арқылы жүреді, сана бұзылады.
Құс тұмауының болжамдары және алдын-алудың жолы. Құс тұмауынан кейінгі иммунитет қысқа мерзімді болады.Басқа маусымда қай­та зарарсыздандыру мүмкіндігі алынып тасталмайды. Инфекцияның өршуімен, ең көп патогенді құс тұмауы штаммдарының туын­дауы, өлім 50-70% құрайды. Адамдардағы құс тұмауының алдын алу иммундық жүйені нығайтуға бағытталған, профилактикалық ре­жим­дер үшін вирусқа қарсы препараттарды қабылдау. Құс еті мен тауық жұмыртқасынан ыдыс-аяқтарды дайындау кезінде сақтық ша­раларын қабылдаңыз.
Ауруды болдырмау мақсатында барынша сақтық шараларын қабылдап,үй құстарын жабайы құстармен байланысын болдырмау, сырт­қа жаймай, ауру белгілері болған жағ­дайда кент ауылдық округтердегі ветеринар мамандарға хабарлау керек. Ең бастысы, адам денсаулығына зиян келмеудің жолын қарастырған абзал.
Жомарт НҰРҚОЖАЕВ