Дәрігерлерге қол жууды кім үйретті?

«Дастарханға отырар алдында, алдымен қолыңды жу» - мұны әрдайым есте сақтап отыратын ережеміз, кейде тіпті ашуға келесің (әсіресе қатты қарның ашқанда), бірақ сонда да барып қолды жуу әрине абзал. Қазір біз білеміз: тазалықты сақтау – денсаулықтың белгісі. Ал, сіз ойлап көріңізші, адамдар «сабын» не екенін білмегенде қалай өмір сүрді? Оны кім ойлап тапты? Неліктен дәрігерлер қол жуады.

Тудырушы әйелдердің құпиясы

1830 жылдары Еуропада паравоздар және параходтар алғашқы трасатлантикалық саяхаттық рейстері жүргенде, емханаларда надандық орын алған. Наркоздың өзі 1846 жылы ғана пайда болды. Сол себептен дәрігерлер ауруларға тез арада ота жасатып отыры. Олардың хирургиялық жаралары тез іріңдейтін еді. Ал дәрігерлер іріген жараны жазылып жатқанның белгісі деп науқастарды алдайтын еді. Үлкен оталарда сепсис (қанның улануы) пайда бола бастады. Қазіргі күнде  сепсисті антиботикалық дәрі-дәрмектермен емдейді, ал ол заманда «өлім жазасы» деп есептеген. Әсіресе мұндай мұңды жағдай әрдайым тудыратын акушерлік бөлмелерде болатын. Әрбір үшінші әйел осындай сепсис әсерінен – пафереральді безгектен өлетін еді. Осындай себептермен, бай-ауқатты әйелдер арнайы тудырушы әйелдерді жалдауға тырысатын еді. Бірақ, шындығында бұл жағдайда әлі күнге дейін түсініксіз себептер бойынша өлім 2-3% азайатын. Осындай қиын уақытта Игнац Земмельвейс атты жарқын басты, Веналық униерситеттегі, заң факультетінің бірінші курс студентінде сепсистен және туған әйелдердің өліміндерінен құтылу мақсатында бір ой пайда болды. Адвокат болсын деген оймен оқытып жатқан бай ата-анасы бар Игнац қалай сауықтыру жолына түсті? Сыры мына оқиғада: бірде ол медик досымен бірге анатомиялық театрға барды. Онда оны қызықтырған нәрсе – сепсистен қайтыс болған қыздың денесін ашып-зерттеу спектаклі қатты қызықтырды. Осыдан Игнац ата-анасының қолдауынсыз медицина факультетіне ауысуға шешім қабылдады..  

Әйелдердің өмірін сақтап қалу сөзі  әріптестерін қуантпады. Әсіресе, сол кезде атағы бар дәрігерлерде. Өйткені олар жас жігіттің қандай көмек беруіне күмәнданып отырды. Мұндай қиындықтарды «ғарыштың әсері» немесе аурухана бөлімдерінде тұратын «рух» әрекетінің нәтижесі деп, тіпті профессуралардың пікірін Земмельвейстің күлкісі келтіретін.

Университетті үздік бітіріп, акушер-гинеколог маман иесі атағын алды. Сөйтіп Венадағы ең ірі емханаларына жұмысқа тұрды. Бұл емхананың жағдайы екі түрлі болды. Яғни емхананың өзі 2 акушерлік бөліктен құрылған. 1 акушерлік бөлімде Земмелвейстің бастығы Клейн және басқа да дәрігерлер отыратын еді, 2 акушерлік бөлімде тудырушы апалар отыратын еді. Ол бөлікке дәрігерлерге кіруге рұқсат жоқ еді. Таң қаларлық Земмельске болған нәрселердің бірі, 1 акушерлік бөлікке қарағанда, 2 – де өлім саны 5 есе аз еді. Бұл жағдайды Земмельвейсті екі есе қызықтырды.

Ашылған құпиялар

Земмельвейстің жақын досы дәрігер-патологоанатомада бейтті ашқан кезде, скальпенмен қолын жарақаттап, тез арада қан инфекциясын душар боп қайтыс болған жайт оны қорқынышты нәтижеге әкелді. «Нағыз» 1 бөлімдегі акушерлік дәрігерлер қайтыс болған әйелдердің бейтіні ашқан сон, қолдарын жумайтын еді. Жуылмаған қолмен әйелдерді тудыратын еді. Өздері соны білмей, өлімділікті әкелетін еді. Ал тудырушы әйелдер және апалар (2 бөлімдегі) бейіттермен ешқандай жұмыстар жасамаған. Земмевель осыған орай жазды: «Қаншама әйелдер осындай себептермен қайтыс болды. Мен өзімді кінәлі сезіндім, және басқаларғада осы кінәларын сезіндіргім келеді. Мен олардың ар-ұждандарын оятып, өлімнің нағыз себептерін көрсеткім келеді».

Яғни, осыдан соң 1 акушерлік емханада хабарландыру ілінді: «Бүгінен  бастап, 5 май 1847 жылы, әр дәрігер немесе студент, бейтті ашу бөлімінен тудыратын бөлмеге барарда, шығып  тазиктегі хлор құйылған сумен қолын жуу керек. Қатаң бәріне қатысты!».

Осы сәттен бастап барлық дәрігерлер қолдарын жуатын болды, ал өлім саны 30 есе азайды.