Белсіздік неге белең алды?
Адамзаттың негізгі миссиясы – бала сүю, ұрпақ өрбіту мәселесі кім-кімге де маңызды. Әсіресе, жас ұлғайған сайын адамды уайым басады. Бедеулік пен белсіздік белең алған бүгінгі қоғамда ерлі-зайыптылардың 15-20 пайызы осындай қиындықтармен бетпе-бет келіп отыр, дейді халықаралық статистика. Дерек көздеріне қарағанда, елімізде қазір 9467 әйел адам бала көтере алмайтындардың тізімінде тұрса, мыңнан аса еркек – белсіз. Мұның салдарынан ажырасу факторы көбейді. Осыны назарға алған Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев елдің отбасылық-демографиялық жағдайына алаңдаушылық білдіріп, «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасын іске қосуға пәрмен берді.
Бұл жағдай қазір күллі дүние жүзін алаңдатуда. Жастардың белсіздік пен бедеулікке шырмалуы біздің ұлттың да басты демографиялық трагедиясына айналып барады. Бүгінде Қазақстанда жаңадан отау құрған отбасылардың 20 пайызы осындай қатал үкімнің үрейін сейілтудің жолын таппай әуре. Мамандар бұл экологиядан деп бір ауыз сөзбен түйіндейді. Біз – бесігіміз бос қалмасын дейтін халықпыз. Балалы үйді базарға санап, дүниеге ұрпақ әкелуді, үрім-бұтағын жалғастыруды ең үлкен бақытына балаған жұртпыз. Өмірге дені сау, саналы баланың келуіне еркектердің де үлесі үлкен. Бірақ бедеулік мәселесі туындай қалса, оған бірден әйелді кінәлаймыз. Адам санасы өзгеріп, заман сан құбылса да мұндай сыңаржақ көзқарас әлі де бар. Әсіресе қазақта қалыптасқан көзқарасы, балалы бола алмаудың кінәратын нәзік жандыларға телитіні рас. Ал шындығында ер-азаматтарға да сын аз емес. Бөріктілерден неге қуат кетіп барады? Мұның мән-жайын дәрігердің өз аузынан білсек. Аудандық орталық емхананың уролог-дәрігері Ғалым Нәбиевтен осы тектес сауалымызға егжей-тегжейлі ақпаратқа қаныққан болатынбыз. Оның айтуынша, ер адамдар түрлі суықтау мен жұқпалы індеттерден ұрпақсыз қалып жатады. Бірақ көп жағдайда ер азаматтар дәрігер тексерілуінен бас тартып, ауруын асқындырып алады екен.
Бүгінде еркектердің белсіздігі әйелдердің бедеулігінен қалыспайды. Біздің ауданның өзінде еркектер арасында белсіздік дертіне ұшырағандардың қатары көп. Бірақ олардың басым бөлігі дәрігерге қаралуды намыс көріп, саналы түрде емделуден бас тартып жатады. Осы себептен де олардың нақты саны белгісіз. Тіпті ер адамдардың 60 пайызы дәрігерге қаралудан бас тартады. Сондықтан біз ерлі-зайыптыларды бірдей медициналық тексеруден өткіземіз, – дейді уролог дәрігер.
Дәрігердің сөзінше, бүгінде эректильді дисфункция дертіне шалдыққандар көп. Бұл ауру көбіне физиологиялық бұзылыстан, гипертония, қант диабеті, тік ішекке жасалған ота және т.б. салдарынан туындайды. Еркектің белсіздігіне ұрпақ өрбіту жүйесіндегі түрлі қабынулар, яғни, аталық без бен қуық-асты безінің қабынуы, жыныс-несеп мүшелерінің дамуындағы ауытқулар, жыныстық жолмен берілетін инфекциялар әсер етеді. Жалпы, ерлі-зайыптылар бала сүю мәселесін мейілінше 35 жасқа дейін шешіп алғаны жөн. Өйткені, жас ұлғайған сайын генетикалық өзгерістердің әсерінен ұрпақтың сапасы нашарлап, балалы болу мүмкіндігі азаяды.
– Қазір бедеулік мәселесі екі жақтан бірдей қарастырылады. Отбасы бір жыл аралығында сәби сүймесе, оларға «бедеу» деген диагноз қойылады. Бірақ бұл олар өмір бойы балалы бола алмайды дегенді білдірмейді. Дер кезінде екеуі бірдей емделсе, кеселдің алдын алуға болады. Бедеулікке апаратын себептер өте көп. Бүйрек үсті безінің қабынуы, гипофиз, қалқанша безі аурулары, простатит бедеулікке соқтырады. Кейінгі кезде простатитпен ауыратын жігіттердің саны көбейіп барады. Мәселен, біздің шипажайға бедеуліктен айығу үшін жылына 2000-2500-ге дейін ер адам келіп ем алады, – дейді “Жаңақорған шипажайының” уролог дәрігері Мұзафар Асланов.
Айта кетерлігі, ер адамдарда жасөспірім шақтан болатын варикоцеле дерті бар. Оны дер кезінде емдеп, ота жасамаса соңы бедеулікке соқтырады. Өйткені аталық безге қан бармағандықтан, қан айналу процесі өзгеріп, жыныс жолдарына әсер етеді. Сонымен қатар, соңғы уақытта жыныстық жолмен жұғатын мерез, соз, хламидиоз, трихомониаз, микоплазма сияқты аурулар көбейіп кеткен. Бұлар да бедеулікке апарады. Ең сорақысы, бұл індеттер еш белгі бермей, ағзада ұзақ уақыт жүреді. Сондықтан, ер адамдарға да дәрігер тексерілуінен уақтылы өту өте маңызды. Ел басшылығы осы тақырыпқа арнайы маңыз беріп, жағдайды оңалту бағдарында тиімді тетіктерге жол ашуды қаперге алып келеді.
Шыны керек, ерлер белсіздігі мен әйелдер қауымының бедеулігі кешегі күндері тап бүгінгідей етек алмағанын алдыңғы аға буын алға тартады. Жалпы, біздің бабаларымыз ежелден жаратылыстың заңдылығына қарсы келмеген. Ерлері таза ауада ат үстінде желіп жүріп күш-қуатын еселеп, есесін жібермеген. Белсіздік дертіне ұрынбауда атқа мінудің көп көмегі бар екен. Ат үстіндегі адам қарлы боранда қалса да қатты тоңбау сыры жылқының қалыпты температурасы адамның дене қызуынан бір жарым градусқа жоғары болатынға ұқсайды. Ветеринария ғылымдарының кандидаты, Қазақ ғылыми-зерттеу ветеринария институтының облыстық филиал меңгерушісі Дәулет Ибрагимов:
– Пандемия басталғалы барлығымыз саумал іздеп кеттік. Дәрі ретінде пайдасын көрдік. Кез келген адам ауырғанда иммунитет қоры түгесіледі. Негізі саумал біздің иммундық қорымызды көбейтеді. Ауырған жағдайда саумал не қымыз ішу жетіспейтін витаминді толықтырады. Сол кезде сіздің ағзаңыз еш дәрі-дәрмектің көмегінсіз, ұдайы аурумен өзі күресе береді. Жылқы сүтінің бойында 28 түрлі дәрумен бар екен. Саумал мен қымыздың, шұбат, жалпы, ағарғанның құдіреттілігі осында, – деді.
Сол сияқты қойдың төсін жеу еркек қуатын арттырудың бірден-бір жолы десек, келіндерге құйымшақ жегізуді жүйелі қадағалаған екен халқымыздың дәстүрінде.
Түйін. Жалпы, мамандар пікірінен түйгеніміз, әуелі Алланың жазғаны болады, ал саулыққа сергек қарау өзімізге байланысты. Салауатты ұстанымнан ажырамаған ұрпақсыз қалмайды.
Әли ТЕМІРБЕК
