Жаңақорғанда көлеңкелі экономиканың үлесі қандай?
Жаңақорған ауданы әкімі аппаратының мәжілісінде Мемлекеттік кірістер басқармасының басшысы Нұрлан Нұрсейітов кәсіпкерлік субъектілері бойынша аудан бюджетіне түсімді талдап, біраз мәселенің ұшын шығырды.
Мемлекеттік кірістер басқармасына 660 заңды тұлға, 3997 дара кәсіпкер, 974 шаруа қожалығы тіркелді. 2021 жылдың 1 мамырына жоспарланған 9 миллиард 772 миллон 932 мың теңгенің 2 миллиард 114 миллион 693 мың теңгесі кем орындалды. Республикалық бюджетке салық түсімі 72,8 пайызды құрады. Бұған наурыз айында корпоративтік табыс салығы (КТС) бойынша жоспардың 1 миллиард 491 миллион 847 мың теңгеге көтерілуі себеп болды. Жергілікті бюджет және аудандық бюджет 120 пайызға орындалды.
Осы жерде ауданның бас салықшысы мәселенің екінші ұшын шығарды. Ол – аудандық экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінің жауапты мамандары бюджетті жоспарлауға келгенде көне әдістен арылмаған. Мына қызықты қараңыз, Өзгент ауылдық округінің әкімі мүлік салығынан 4 айға экономикалық болжамды 5 мың теңге деп қойған, сөйтіп оны 438 пайыз орындады. Осындай көз бояушылықтың арқасында Қыркеңсе ауылдық округі көлік салығын 406 пайыз, Сүттіқұдық ауылдық округі мүлік салығын 463 пайыз артық жинады. Цифр деген пәлекеттің парқы енді түсінікті болған шығар.
Біз салық базасын ұлғайту, қосымша кіріс көздерін анықтау бағытында бірлесе жұмыс істеуге дайынбыз. Бюджеттің кіріс көзін арттырудың бір жолы – дұрыс жоспарлауда. Егер бюджет дұрыс жоспарланса салықтық көрсеткіштер 300-400 пайызға артық орындала ма? Салық түсімін артыруда тағы бір теріс әсер ететін жайт – салық есебін нөлдік көрсеткішпен тапсыру немесе табысын жасыру етек алды. Бұл көрсеткіш ауданда тіпті шарықтап тұр. Мәселен, аудан бойынша 3877 кәсіпкердің 2088-і нөлдік көрсеткішті көрсетіп, табысын жасырып отыр. Мұны тарқатып айтсақ, Жаңақорған кентіндегі 2211 кәсіпкердің 1258-і табысын өз деңгейінде көрсетпесе, Қандөздегі 42 кәсіпкердің 40-ы, Қыраштағы 28 кәсіпкердің 20-ы, Қосүйеңкідегі 19 кәсіпкердің 13-і, Шалқиядағы 77 кәсіпкердің 53-і, Талаптағы 10 кәсіпкердің 6-ы осындай «қулыққа» көшкен. «Өзіме тиімді, басқаны қайтейін» деген пасық пиғыл барлық ауылдық округке қатысты болып тұр.
«Ернұр-Жетістік» ЖШС, «Жаңақорған Жібек жолы» ЖШС, «АҚ-ЮГ Құрылыс» ЖШС салық төлеуде қателіктерге жол берген. Ол – ол ма, Жаңақорған кентінде орналасқан 30 кәсіпкерлік субъектісінің 13 сауда орны мүлік және жер салығын төлемегені анықталды. Біздегі ірі-ірі сауда орталығы ғимаратын бағалау құны обьективті қойылмаған, ол да салық төлеуге келгенде мейлінше төмен болуына тиімді. Мәселен, «Береке» сауда үйінің бағалау құны – 2,5 миллион теңге, «Атамекен» – 5 миллион теңге, «Ғани» – 5,4 миллион теңге, «Заңғар» – 20 миллион теңге, «Қара-Бура» – 22,8 миллион теңге, «Нұрасыл» – 36 миллион теңге екен. Яғни нарықтағы құн салығынан төмен көрсету салықтан жалтарудың жақсы мүмкіндігі. Жарайды, солай-ақ болсын, бірақ ғимарат иесі осы бағаға сатар ма еді? Әрине, жоқ!
Ендігі өзекті мәселенің бірі – алкоголь өнімін сату. Ол үшін арнайы лицензия алу керек. Бірақ біздің ауданда оған да «көз қысты, бармақ басты» көзқарас басым. Оның дәлелі – аудандағы 3877 кәсіпкерлік субъектісінің тек 74-і ғана лицензия алыпты. Ал, ірі-ірі деген Қыркеңсе, Кейден, Өзгент, Қандөз, Екпінді, Сунақата, Жаңарық, Қожамберді, Көктөбе, Қыраш, Манап ауылдық округіндегі дүкендерде бірде-бір лицензия жоқ, – деді Нұрлан Сайлауұлы.
