Қос мұңлық
Ертемен оянып алған Ақжарқын жүрегін езіп тұратын бір уайым бар бар. Басын жастыққа қойып, көзі ұйқыға кеткенде ғана бір пәс тынығатыны болмаса, ауыр ой құрсауынан босатпай жанын қинап жүр.
Ана жүрегі өмірдегі бары да, нары да, жалғыз ұлы Елжанының сырқаттанып жүргеніне қатты торығады. Жап-жас бозбаланы күндіз күлкі, түнде ұйқыдан айырған сырқаттың сырын түсіндіріп, түсін түстеп, атын атап берсе ем-домына әрекеттенер еді-ау. Бір ғажабы, талай дәрігердің алдын көріп, зертханалық тексеруден өткізгенімен пәлен науқас деген диагноз қойылған жоқ. Баласының дерттен аман шыққанына қуанады. Бірақ бас көтермей, сұлқ жата беруінің сырын білмей, жарқырап жүретін ұлының күннен-күнге солып бара жатқан жай-күйіне жаны күйзеледі.
Бір сәт өзінің өткеніне ой жіберіп қараса, қиындықтан көз ашпапты. Әкелері ертеректе сырқаттан көз жұмды. Үйдегілердің үлкені болғандықтан анасына жәрдемдесуге талпынды. Жақсы оқыды. ЖенПИ-ге өз күшімен оқуға түсті. Дипломын алып, елге кетемін деп тұрған кезінде осы қалада техникумда оқып жүрген ауылының баласы бас-көз жоқ алып қашады. Қанша еті тірі болса да сол үйде қалуға көнді. Елжаны өмірге келді. Зорлықпен болған дүниенің жарасып кетуі қиян екен, ақыры ажырасып тынды. Бұл ұлын құшақтап қалаға кетті. Нақ сол кездері нарықтық қатал заңы орнығып жатқан аласапыран шақта дипломы барлар да базар жағалап кеткен жоқ па? Бұл да майда-шүйде саудаға кірісті. Қала шетінен пәтер жалдады. Оныншыны бітірген екі сіңлісін де қолына алды. Тиыннан теңге құрап, таңды таңға ұрды. Негізі, саудада берекет бар. Бірте-бірте қолы жүре бастады. Ұлының да үлгілі ержетіп келе жатқаны жарым көңілге жұбаныш, соны жанына медет қылады. Әйтеуір алғы күнге үмітпен талпынады. Сол жолда шаршамайды, талмайды. Екі сіңлісі де колледжде оқып, бітірген соң бұған қолқанат болды. Мінезінің ашықтығы, тез тіл табысуы арқасында саудасының аясы кеңейді. Қытайға, Түркияға қатынап, тауар тасыды. Алғашында затын үйден сатса, кейін үлкен сауда үйлерінен арнайы орындар алды. Саудада адал әріптестік те-табыс көзі. Жанын салып еңбек еткен бауырларын ұйымдастырып, қаражат жинап, жер алды, үй салды. Өз қолы өз аузына жетіп, белгілі бизнесмен дәрежесіне жетті. Сіңлілерін құтты орнына қондырып, жасау-жабдығын берді. Бәрі де ойдағыдай еді. Тек соңғы кездегі ұлының басындағы беймәлім жағдай жанын қинайды.
Жалғыз ұлын жетелеп үлкен бір ілім иесінің алдына алып барған еді. Әлгі кісі баланың тамырын ұстады. Ешнәрсе демеді. Ішірткі жазып берді. Елжан сыртқа шығып кеткен соң бұған: Уайымдама, балаңның дені сау, – деді. – Бірақ, – деп аз-кем тосылды. Баланың көңілінде құса бар. Құса шайылғанда бала да ойдан құлан-таза айығады.
Рульге өзі отырып, баласын жанына отырғызған Ақжарқын жол бойы қалың ойда болды. Ол қандай құса? Осы балаға біреулер әлімжеттік жасап жүрген жоқ па? Не де болса ашық сөйлеспекке бекінді.
Түстен кейін өзіне қарайтын сауда нүктелерін бір тексеріп, бірсыпыра тапсырмаларын беріп, үйге оралған еді. Диванға қисайған күйі ұйықтап кетіпті. Тоңазығандай болған соң оянып кеткен екен. Сағат тілі түнгі 1-ді көрсетіп тұр. Орнынан тұрып баласының жатын бөлмесін сығалады. Терезеден түскен көше жарығы бөлмені самаладай етіп тұр. Ұлы жатып қалыпты. Үйге қашан кіргенін де сезбепті.
Жанына барып, төсегінің шетіне отырды. Бұл кезде ояу жатқан бала осы сәт сәби кезін есіне алды... Бірде пәтердің суықтығынан ба, ыстығы көтеріліп ауырып қалды. Күні бойы базарда тұратын анасы келді де от жақты. Содан соң мұны жанына отырып алақанын күйіп тұрған маңдайына, арқасына басты. Сол кездегі анасының жарылып кеткен алақаны нәзік терісіне тікедей болып тисе де жағымды жылу сүйек-сүйегінен өтіп қыбыр етпей жата берген. Басын анасының бауырына тығып, денесі жібіп, маңдайынан шып-шып тер шыққан. Ертесіне-ақ сергіп жазылып кетті. Адал нәпақа табу жолында тырбанған таза жүректі ананың аялы алақанының шипасы шығар бұл да.
Анасы нақ сол бала күніндегідей мұның шашынан, желкесінен аялай сипады. Бірақ ол кездегідей жырым-жырым алақан емес, жұп-жұмсақ, өзіне күтім жасайтын жанның тырнағын жылтырата сәндеп бояп қойған сүйріктей саусақтары бұған керісінше жат та салқын сезілді. Осы бір оқыс сезім батылдық бергендей басын жастықтан жұлып алып, анасының кезіне тіке қарады.
- Мама, менің әкем қайда?
- Менің әкем кім? Ол өзі өмірде бар ма, жоқ па, айтыңызшы?
Басын көтеріп ұлының жүзіне қарады
- Оны не істейсің, құлыным?
- Әкем тірі болса іздеп табамын. Бір-ақ рет көрсем болды. Ертең үйлену тойыма келсе, ел-жұртын ертіп қатар толтырып отырса, маған бір-ақ ауыз тілегін айтса болды. Маған одан артық бақыттың керегі жоқ!
Еңбегі еш кетпеді. Күйеуінің қазіргі жайы туралы нақты деректі тапты. Ақтау қаласында тұрады. Күләй деген әйелмен бас қосқан. Жеке дәмханасы бар екен. Оның да қай дәмхана екенін анықтады.
Ақжарқын келесі күні-ақ ұлын ертіп, жолға шығуға қамданды. Таяу сәттерде ұлымен кездесетінінен хабары жоқ Базархан болса бүгін ертелетіп жұмысына қарай беттеген. Көңіліне тоқ санайтын мәселе, таяуда ғана туған ауылына арнайылап барып, ата-анасына ас беріп қайтты. Бәрін өзі ұйымдастырып, қолмен қойғандай болған келіншегі Күләйға туған-туыстары да риза болысты. Өзінен екі-үш жас қана кішілігі бар Күләйдың бала көтермей жүрген айыбы болмаса, қолынан бәрі келеді. Өзі жасынан бауырларын оқытып, тұрмысқа да кеш шықты. Онда да Ақтаудың базарында кәсіп іздеп сабылып жүрген Базарханды тағдыры кездестірді. Жарасып, көңіл қосып, бірге өмір сүріп оншақты жылды да артқа тастапты. Екеуі бір-біріне сүйеу.
- Сен ауырмашы, – деген бұл келіншегіне таңғы шәй үстінде, – Мені қайдам, денсаулығым сыр беріп жүр.
- Қойшы, ауырмай тұра тұр, – деді келіншегі Күләй, – Мына үйді бітіріп алайық.
- * **
- Базархан, ұлыңмен табысуың керек, – деген жалғыз ауыз сөзді айтқан ол, келіп тоқтаған қонақүйдің атын айтты да, бұрылып шығып кетті. Едәуірден соң ес жиған Базархан сыртқа шықты. Жұрттың көзіне түсуді қаламаған Ақжарқын кетіп те қалған еді. Өзін ноқталап қойса да шыдамы жетпейтінін түсінген Базархан бірден қонақүйге тартты. Баруын барғанмен көлікте жарты сағаттай кідірді.
- Балам, әкең міне, мына кісі, бара ғой.
Сан жылдар бір-бірін көрмесе де жалғыз ауыз сөз айтпай-ақ жүректерімен ұғысқан қос мұңлықты тағдыр осылай табыстырды.
Баян ҮСЕЙІНОВА.