Елбасының Ұлт Жоспарының 80-қадамын іске асыру мақсатында енгізілгелі жатқан МӘМС (Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру) жүйесі медициналық қызмет сапасын арттыруға, медициналық қызметке қолжетімділікті қамтамасыз етуге, емдеу ұйымдары арасындағы бәсекелестікті арттыруға жол ашары сөзсіз. Бұл енгізілгелі жатқан жаңа жүйе – заман талабына сай туындап отырған маңызды қөадамдардың бірі болмақ. Осы мақсатта «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» ҚР-ның Заңы қабылданып, «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» құрылды және МӘМС жүйесін енгізу бойынша әзірленген ведомствоаралық іс-шаралар жоспары негізінде тұрғындардың әлеуметтік мәртебесін (статус) анықтау жұмыстары жүргізілді. Аталмыш заңға сәйкес Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына төленетін жарналар мөлшері нақтыланды. Емдеу ұйымдарындағы «Бекітілген халық тіркелімі» (РПН) электронды базасы бойынша қайта түгендеу жұмыстары ұйымдастырылуда. Себебі Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі енгізілгеннен кейін РПН-ге тіркелмеген тұрғындарға медициналық көмек көрсету кезінде едәуір қиындықтар туындайтыны белгілі. Сондықтан барлық тұрғындар өздерінің тұрғылықты жерлері бойынша емдеу және алдын алу ұйымдарына төлқұжаттарымен келіп тіркелулері тиіс, сондай-ақ әрбір тұрғын өздерінің әлеуметтік мәртебесін нақтылап алғандары жөн. МӘМС жүйесі енгізілгеннен кейін сақтандырылмаған қазақстандықтарға тек қана жедел жәрдем стационарлық көмек, профилактикалық екпелер, әлеуметтік маңызы бар, яғни онкологиялық аурулар, туберкулез, қант диабеті т.б. кезінде, сондай-ақ төтенше жағдайда ғана медициналық көмек тегін көрсетіледі. Сақтандырылмаған азаматтарға басқа медициналық көмектердің барлығы ақылы негізде жүзеге асырылатын болады. Сондықтан барлық азаматтар медицина саласы бойынша жаңадан енгізілгелі жатқан МӘМС жүйесіне жете мән беріп, осы бастан сақтандыру шараларына белсене қатысқандары жөн. Әрбір азамат өзін және өзінің отбасы мүшелерінің ең әуелі жергілікті емдеу ұйымдарына тіркелгендігін РПН базасы арқылы тексертіп, әлеуметтік мәртебесін (статус) анықтап алғандары абзал. Ол үшін емдеу ұйымдарына жеке төлқұжатыңызбен барсаңыз жеткілікті, сонда отырған мамандар Сіздің емдеу ұйымына тіркелгендігіңізді, сондай-ақ әлеуметтік статусыңызды да нақтылап айтып береді. Жұмыссыз ретінде жұмыспен қамту орталығына тіркелмеген азаматтар мен бейресми жұмыспен қамтылғандар жергілікті ауыл әкімдіктерімен және халықты жұмыспен қамту орталықтарымен байланысулары қажет. Сақтандырылған азаматтар МӘМС жүйесінің сақтандыру пакетін ала алады. Сақтандыру пакетіне: алғашқы медициналық-санитариялық көмек, жоспарлы медициналық көмек, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету, мейіргерлік күтім және паллиативтік көмек кіреді. Енді осы көмектердің әрқайсысына қандай көмек кіретіндігі жөнінде тарқатып айтар болсақ, алғашқы медициналық-санитариялық көмекке: амбулаториялық және күндізгі стационар жағдайында профилактика, диагностика, ауруларды емдеу, жүктілік ағымын бақылау, медициналық амалдар және т.б. қызметтер кіреді. Жоспарлы медициналық көмекке: стационарлық жағдайда емделуші өміріне қауіп төндірмейтін аурулар кезінде көрсетілетін көмектер кіреді. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге: амбулаториялық-емханалық және стационарлық көмек көрсету барысындағы қызметтер кіреді. Мейіргерлік күтімге: ауыр сырқатқа ұшыраған, өзіне-өзі қызмет көрсету мүмкіндігінен айырылған, ұдайы сырттан күтім мен қарауға мұқтаж жандарға көмек көрсету қызметі кіреді. Паллиативтік көмекке: емделуге жатпайтын, өміріне қауіп төнген және аурулары асқынған емделушілердің өмір сүру сапасын барынша жайлы ету жөніндегі қызметтер кіреді. Міне, Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі бойынша сақтандырылған азаматтарға осы қызметтердің барлығы тегін көрсетіледі.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жарна төлеу бойынша айтар болсақ, 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап Медициналық сақтандыру қорына жарна аудару жүргізіліп келеді. Елбасының тапсырмасына сәйкес қазіргі уақытта бейресми жұмыспен қамтылғандар мәселесі бойынша нақты шаралар қабылдануда. Қазақстан Республикасының Үкіметі бейресми жұмыспен қамтылған халықты заңдастыру және оларды ел экономикасына, тиісінше МӘМС жүйесіне тарту жөніндегі 2018-2019 жылдарға арналған Жол картасын әзірледі. Мемлекеттік органдардың тиісті ақпараттық жүйелерінде әрбір адамның мәртебесін жаңарту, азаматтардың барлық санаттарын анықтау және «цифрлау» бойынша жұмыстар қолға алынды. МӘМС жүйесін енгізу мерзімі 2020 жылдың 1 қаңтарына шегерілуіне байланысты «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына» төленетін жарналар мен аударымдар бойынша көптеген өзгерістер енгізілді. Осы өзгерістерге сәйкес жеке тұлғалар жарна төлеуден 2020 жылдың 1 қаңтарына дейін босатылды. Жеке кәсіпкерлер 2017 жылдың шілде-желтоқсан айлары үшін, яғни 2017 жылдың алты айына жарна төлеп келді, бірақ 2018-2019 жылдар үшін жеке кәсіпкерлер жарна төлеуден босатылды. Алайда «Жеке кәсіпкерлер» мен «Шаруақожалық иелері» Жұмыс беруші ретінде қарамағындағы жалдамалы жұмысшылары үшін 2018-2019 жылдары Үкімет белгілеген ең төменгі айлықтық жалақыдан (ЕТЖК) 1,5 %, 2020 жылдан бастап – 2 пайыз көлемінде жарна аударады. Сондай-ақ азаматтық-құқықтық келісім шарт негізінде табыс табатын тұлғалар төлейтін жарнаның мөлшері төмендетілді. Бұл санаттағы азаматтар да 2018-2019 жылдары жарна төлеуден босатылып отыр, бірақ 2020 жылдан бастап табыстың 1 пайызы, 2021 жылы табыстың 2 пайызы көлемінде жарна төлейді. Жұмыс берушілер үшін «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына» аударатын аударымдар мөлшері өзгеріссіз қалды, яғни Жұмыс берушілер қарамағындағы жұмысшылары үшін 2018-2019 жылдары 1,5 пайыз, 2020 жылдан бастап 2 пайыз көлемінде Қорға жарна аударады. Халықтың 14 санатына, яғни балалар, мүгедектер, зейнеткерлер мен Ұлы Отан соғысына қатысушылар, жұмыс істемейтін жүкті әйелдер, 3 жасқа толмаған бала тәрбиесімен айналысатын жұмыс істемейтін азаматтар, бала туу, жас нәресте асырап алу және 3 жасқа дейінгі бала күтіміне байланысты демалыс алғандар, 18 жасқа толмаған мүгедек бала тәрбиелеп отырған жұмыссыз азаматтар, «Алтын алқа», «Күміс алқа» иегерлері немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» орденімен марапатталған көп балалы аналар, орта, кәсіптік және техникалық, ортадан кейінгі, жоғарғы білім, сондай-ақ жоғарғы оқу орнынан кейінгі білім беру мекемелерінде оқып жатқан тұлғалар, оқу орындарының күндізгі бөлімін бітіргендер (үш айға дейін), жұмыс істемейтін оралмандар, жұмыссыз ретінде тіркелгендер, тергеу изоляторында отырғандар, сот үкімі бойынша жазасын өтеп жатқандар үшін жарнаны мемлекет төлейді. Мемлекет тарапынан төленетін бұл төлемдер 2020 жылдан бастап жүргізіледі. «Медициналық сақтандыру туралы» Заңның 26-бабының 2 және 3 тармақтарына сәйкес жекелеген санаттар үшін мемлекет төлейтін жарна мөлшері 2020 жылға дейінгі екі жылға бекітілген орташа айлық жалақының 4 пайызын құрайды. Мемлекет анықтаған жекелеген санаттарға жатпайтын тұлғалар ең төменгі айлық жалақының 5 пайызын төлеу арқылы сақтандыру жүйесіне қосыла алады. Сондықтан барша аудан тұрғындарын ұлт саулығын нығайту, медициналық қызмет сапасын арттыру, медициналық қызметтің қолжетімділігін қамтамасыз ету бағытында 2020 жылдың қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілгелі жатқан Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне жете назар аударуды сұрай отырып, аталмыш мәселенің маңыздылығына мән беру қажет екендігін ескертеміз.

Бақыт ИСМАҒАНБЕТОВ,
«Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ Қызылорда облыстық
филиалының директоры.