Форум ауыл әйелдерінің әлеуетін сараптады

Жұма күні онлайн режимде «Ауыл әйелдерінің экономикалық мүмкіндіктерін кеңейту тәсілдерін табу және енгізу» тақырыбында өткен әйелдер форумына Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Түркістан облыстарының әкімдіктері, «Жасыл экономиканы қолдау мен G-Global-ды дамыту коалициясы бірлестігінің мамандары қатысты. Шара ЗУМ платформасында оңтүстік аймақтарға қарасты белсенді әйел-аналардың басын қосты.

Жиынға Қазақстанның ауыл әйелде­рі форумының ұйымдастыру комитетінің төрағасы, ҚР Парламенті Мәжілісінің IV, V, VI шақырылымының депутаты Майра Арапқызы модераторлық етті. Форумда ҚР Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық сая­сат жөніндегі ұлттық комиссия төрағасы­ның орынбасары, қоғам қайраткері Салта­нат Пархатқызының құттықтау лебізі төмендегіше өрілді:
– Ауылға жаңа серпін, тың тыныс беретін, елдің байлығын, ырысын арт­тыратын әйел-аналар. Қазіргі кезде әй­елдердің саясатта, басқару ісінде, бизнесте тиімді де, табысты нәтижеге жетіп жүргеніне ешкімнің күмәні жоқ. Бүгінде белсенді әйелдер өз ауданы мен қалаларын дамыту ісіне баға жетпес үлес қосып, олардың әлеумет­тік және экономикалық ілгерілеуіне маңызды міндеттерді атқарып, тұғыр­лы дамуымызға қажетті тұжырымдама жасай алады.
Жалпы ауыл әйелдерінің форумы – олардың құқықтарын ілгерілету мен қорғауға бағытталған тәжірибелерді топтастырудың тиімді диалог алаңына айналып барады. Екі-үш жылдан бері өңірлерге барып, форумдарға қатысып, әйелдердің еңбегін, тыныс-тіршілігін көріп, өз тарапымнан қолдау көрсетуге әрдайым тырысып келемін.
Форумның мән-маңызы – ауылдағы өмір сүру сапасын жақсарту, мемлекет тарапынан берілген көмекті атаулы және нақты ету мақсатында ауыл әйелдерінің әлеуетімен жете танысып, жобаларын тыңдап, жетістіктері мен проблемаларын талқылап, олардың сұранысына сай қолы жетпей жүрген мәселелерін шешетін оңтайлы және тиімді шешім қабылдауымен шынайылана түспек. Керек болса заңдарды өзгертуге де ықпал етіп, қаржыландыру мәселелерін шешуде инвесторлар мен демеушілер­ді тарту жолдарын қарастыруымыхз қажет. Бұл бағытта Үкімет жанындағы Әйелдер істері және отбасылық мәсе­лелер жөніндегі ұлттық комиссия ауыл әйелдерінің құқықтарын нығайтуға, олардың әлеуметтік және экономикалық әлеуетін дамытуға мүмкіндік беретін бірқатар бастамалар ұсынып, түскен инициативаларды қолдап, іс-шаралар жүргізіп жатыр. Атап айтқанда, жер­гілікті атқарушы органдарымен және үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп, әйелдердің еңбегіне ақы төлеудің ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен болмауына, сонымен қатар әйелдердің еңбек ету құқықтарының бұзылмауына, әлеуметтік сала мекемелерінің негізсіз жабылмауына, балалы отбасыларының өмір сүру деңгейінің төмендемеуіне бағытталған нақты шараларды іске асыруда. Жақын арада Парламентте отбасы мәселелеоін нығайту бойынша арнайы заңнама қаралады. Оның ішінде кейінгі кезде белең алып отырған зорлық-зомбылық, суицид, педофилия, ерте жүктілік, тастанды бала мәселесі, ажырасу, алимент төлемеу, бала құ­қын аяқасты ету мәселелері кеңінен талқыланады. Осы күрделі мәселелерге қатысуларыңызды сұраймын, – деген ол одан әрі ел экономикасы мен әлеуетін арттырудағы ауылдағы әйелдердің кәсіпшілік әлеуетіне тоқталды. 2021 жылдың қараша айынан бастап ұлттық комиссияның қозғауымен «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының ба­засында еліміздің барлық өңірлерінде әйелдер кәсіпкерлігінің дамуын мақ­сатқа ала отырып, жүргізіліп жат­қан жұмыстарды тізбеледі. Бұл орта­лықтардың ерекшелігі, кәсіпкер әйелдер мен кәсіпшілік бастамасы бар әйелдер кеңес алуға, оқуға, менторлыққа, өтінім бере алады.
Ол форум қатысушыларына бү­гінгі әйелдердің белсенділігінің қазақстан­дық отбасылардың болашағын ілгері­ле­туге мүмкіндігін саралай отырып, осындағы қаралған әрбір мәсееленің ұлттық комиссияда талқыланып, тиісті органдарға жеткізілетінін сендірді.

Келесі сөз кезегі ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау вице-министрі Олжас Ордабаевқа берілді. Ол алдымен 2019 жылдан бастап көп балалы аналарға грант беріле бастағанын еске салып, жалпы елімізде әйелдердің экономикалық белсенділігінің жоғары деңгейі байқалып отырғанын жеткізді. Әйелдердің жұмыспен қамту көрсеткіштері өсіп келеді. Соңғы бес жыл ішінде әйелдер арасындағы жұмыссыздық деңгейі 0,5 пайызға қысқарды. Осы орайда Үкімет тарапынан мемлекеттік қолдау, жұмыспен қамту үшін көрсетіліп жатқан шараларға тоқталды.

– «Адамдарға жылылық» ұлттық жобасы аясында 269 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылмақ. Жұмыспен қамту процесі толығымен цифрландырылып, электронды еңбек биржасы негізінде жүзеге асырылуда. Бұл жұмысқа ор­наласу процесін ашық және қолжетімді етеді. Екіншіден, азаматтардың, оның ішінде әйелдердің жекелеген санат­тарын жұмысқа орналастыру және өз ісін ашуға мемлекеттік қолдау көрсетіледі. Бұл шаралар кәсіпкерлікті дамыту ұлттық жобасы шеңберінде іске асырылуда. Ағымдағы жылдың жеті айында ұлттық жобаға тартқан 325 мың адамның 63 пайызы немесе 205 мыңы әйелдердің үлесінде екен. Оның ішінде 104 мыңы ауылда тұратын әйелдерді құрайды. Еңбек нарығын­да әйелдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында қысқа мерзімді курстарға 5,7 мың әйел тартылды. Курсты аяқтағандардың 73 пайызы жұмысқа орналастырылды. Бұ­дан бас­қа да еңбек ресуртарын дамытудың бүкіл халық үшін цифрлық форма­тына назар аударылады. Бұл оқыту электрондық еңбек биржасы базасын­да жүзеге асырылады. Кәсіпкерлікте әйелдер бастамаларын қолдау бойынша белсенді жұмыс жалғасуда. 862 әйел 1,2 млн теңге көлемінде өтеусіз гранттар түрінде осындай қолдау алды. Гранттар негізінен құрал-сайман, технологиялық жаблықтар, еңбек құралдарын, үй малдары мен құстарды сатып алу үшін берілді. Осының арқасында жаңа тігін шеберханалар, наубайханалар, сұлулық салондары және сүт және басқа да өндіріс орындары ашылды. 8 тамыздан бастап 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба негізінде жаңа айтып кеткен идеяларды іске асыру үшін екінші рет өтініштер қабылдау басталатынын айтты. Бұл жерде жұмыспен қамту орталықтары, еңбек делдалдығы бойынша белсенді жұмыс жүргізуде екен.

Жиын модератоы Майра Айсина өзі басқаратын ұйымның жұмысына жан-жақты тоқтала келе, он жылдан бері көтеріп келе жатқан «Әр әйелге іс – елімізге табыс» деп аталатын ұраны аясында тыңғылықты жоспарларын баян етті.

Келесі сөз алған ҚР Ауыл шаруа­шылығы министрлігі стратегиялық-жоспарлау департаментінің агроөнер­кәсіпті кешенді дамыту және кооперация бөлімінің басшысы Бағлан Мұхтарұлы министрліктің ауыл кәсіпкерлігін дамыту барысында жасап жатқан көмек-қолдау бағдарламалары туралы баяндады.

– Қазіргі таңда ауылда 7млн 800 мың адам тұрады. Соның тең жартысы әйелдер, – деді ол. 1,8 млн әйел жұмыс күшіне жатса, 96,5 мың әйел жұмыс істейді. 47,6 ешжерде жұмыс істемейді. Бұл мәселені агробизнеске технологияларды енгізе отырып, жаңа өндірістік ошақтар, кооперациялар құра отырып шешуге болады. Кешенді дамудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасы, ұлттық жоба, ауыл шаруашылығы табысын арттыру бойынша бағдарлама әзірленді.Соның шеңберінде ауыл шаруашылығы министрлігі 1 миллион ауыл тұрғындарын, соның ішінде әйелдерді осы жобаларға тартуды жоспарлап отыр. Бұл бағытқа 2023 жылдан бастап әр жыл сайын 30 млрд теңге бөлу жоспарланып отыр, – деді ол.

Одан әрі ҚР Ұлттық экономика министрлігі кәсіпкерлікті қолдау департаментінің басқарма басшысы Мерей Сейілбекқызы сөз алды:
– Әйелдерді кәсіпкерлік қызметке тарту, экономикалық белсенділігін қол­дау мақсатында 2002 жылдан бастап әйелдер кәсіпкерлігін қолдау шаралары іске асырылуда. Осы уақыт ішінде мыңдаған әйел оқып, жеңілдетілген несие алып, өз мүмкіндіктерін ашты.
Кәсіпкерлікті дамыту бойынша 2021-2025 жылдарға арналған Ұлттық жоба шеңберінде ағымдағы жылдың 1 шілдесіндегі жағдай бойынша екінші деңгейлі банктердің кредиттері жеке кәсіпкер субьектілері бойынша пай­ыздық мөлшерлеменің бір бөлігін субсидиялады. Жеке кәсіпкерлердің 45 мың жобасы, оның ішінде ауылдық жердегі әйелдер кәсіпкерлігінің 5 мыңға жуығы субсидияланды. Бұл 13 пайызды құрайды. Ішінара жалпы сомасы 370 млрд теңгеге 32 мың кепілдік шығарылды. Қолдау көрсетілген кре­диттердің жалпы сомасы 860 млрд теңгені, оның ішінде ауылдық жерлерде әйелдер кәсіпкерлігінің 3 мың жобаны құрады, – деді.

Келесі кезекте сөз алған инновациялық білім беру орталығының директоры, “Кәусар” қоғамдық бірлестігінің төрайымы Наиля Үмбетова «Атамекен» филиалдары арқылы 6700-ден астам әйелдерге қолдау көрсетілгенін, оның ішінде 21 пайызы ауылдық жердегі әйелдер, көмекке жүгінген әйелдердің 31 пайызы халықтың әлеуметтік осал топтарына жатады, оның ішінде 20 пайызы көп балалы отбасынан шыққан әйелдер екенін айтты. Жалпы оңтүстік өңірде Алматы, Жамбыл, Түркістан, Қызылорда облыстарында 1647 әйел орталықтар қоғамдастығының құұрамына кірген. Оның ішінде 280-нен астам әйел мынадай қызмет түрлерін алды: фермерлік шаруашылықтарды басқару, тігін ісі, кондитерлік өнімдерді өндіру.
Ұлттық экономика министрлігі Европа қайта құру және даму банкі арқылы бизнестегі әйелдер бағдарламасын түзіп отыр. Бұл бағдарламаға 2015 жылдан бастап жүзеге асқан. 1647 әйел орталықтардың қызметін алды. Оның ішінде консалтинг, менторлық, технмкалық жәрдем көрсету, т.б. бар. 2015 жылдан бастап 370 кансалтинг, 100 жұп қатысушы менторлық бағдарламасына қатысты. 101 кәсіпкер әйел кәсіпкерлік дағдыларын дамыту курстарынан өтті. 468 қатысушы қаржылық институттарының менеджментерінен біліктілігін арттырды.

– Ауыл тұрғындарының жартысын құрайтын әйел азаматтар үшін бұл форум олардың қоғамға кеңірек ара­ласуына мүмкіндік беретініне сенемін. Бүгінде щағын және орта кәсіпкерлік­тің 38 пайызын әйел азаматтардың үлесін­де. Үкіметтік қолдаулар нәтижесінде олардың көбі жеке кәсіпкерлігін дөң­гелетіп келеді. 1700 әйел кәсіби білік­тілік курстарынан өтті. Бизнесті дамыту Жол картасы-2025 аясында 2050 жоба мақұлданды. Үстіміздегі жылы Ұлттық жоба аясында кәсіпкерлікке оқытуға 1070 әйел жолданды. Жаңа бизнес түрлерін дамытуда 137 әйел көмпек-қолдауға ие болды, – деді Ожго Елена Анатольевна әлеуметтік динамика директоры.
Одан әрі сөз алған Нәйла Үмбетова:

– Ауылда өмір сапасын, елдің әл-ауқатын арттыру әйел-аналардың тыныс-тіршілігі, әл-ахуалымен тығыз байланысты. Әрбір қыз-келіншек заман ағымына сай отбасының, бүкіл бір елдің ұйытқысы болуы қажет . Қала мен дала арасындағы байланыс ты жалғастыру, тәрбие нің қайнар көзі – ұлттық рухымыздан бастау алады.

Біз аргарлы мемлекетпіз. Оған әй­елдер де үлесін қосып отыр. Білім ор­талығын ашып, 9 жыл Талғар ауданын­да жұмыссыз әйелдерді үш айлық курста оқытып, тоғыз жыл ішінде 1,500 әйелді мамандырып, олар өз-өзін жұмыспен қамтып, Президенттің «Қарапайым зат­тар экономикасы» жобасын дамытуға өз үлесімізді қосып отырмыз.

Ауылдың дамуы жол мәселесіне, интернетке тәуелді. Балабақшасы, инфрақұрылымы мәдениет мәселесі болмай шағын кәсіпкерлікті ойдағыдай дамыту мүмкін емес. Базарда жүрген мыңдаған жастарымыздың статистикада жоқ, не нақты жұмыс орны жоқ, не әлеуметтік төлем ала алмайды, күнделікті нәпақасын тауып қана жүргендер.

Ет, тері, жүн, ағарған түрлерін өндіру бойынша шағын курстарды ашып, қысқа мерзімді курстан өткізіп, осы маманданған азаматтарға грант ұзақ мерзімді кредит беріп, мал шаруашылығын дамытуға болады. Жастардың үй мәселесі шешілсе қала кезіп, қара базарда жүрген жастар ауылға оралар еді, – деді ол.

Баян ҮСЕЙІНОВА