Шабандоз
Рухы биік, намысы асқақ шабандоз Исатай Искаковтың дара жолын саралап көрдік. Ол көкпар шауып, ұлттық спорттың жаңғыруына үлес қосып, аламан додаларда жүлдесіз қайтқан емес.
Аттың құлағында ойнап, жаппай көкпар шабуды 14 жасында меңгерген Исатай Ақайдарұлы Машбек ауылының тумасы. Қыркеңседегі №213 мектепті тәмамдағаннан кейін, сол ауылда үш жылдай түрлі жұмыс істеп, еңбек өтілін қара жұмыстан бастайды. Одан әрі Түркістан қаласындағы Оңтүстік Қазақстан ашық университетіне түсіп, заңгер мамандығы бойынша білім алады. Оқыған мамандығының жемісін көріп, Жаңақорған аудандық ішкі істер бөлімінде учаскелік полиция инспекторы қызметке тұрады. 2011 жылдан бастап, «Тұзбай» шаруа қожалығының төрағасы қызметін атқарып, өзіне жүктелген міндетті абыроймен арқалап жүр.
«Ер қанаты – ат» демекші, Исатай Искаков тұлпарды баптап, оны жарыстарға дайындауды жастайынан игерген. Оның еншісіне алғаш телінген құлыны талдырмаш жастың киелі жануарға деген сүйіспеншілігін оятып, ұлттық спортпен дендеп айналысуына дем берді.
– Жалпы көкпардың аты тай кезінде таңдалады. Көкпарға шабатын жылқы үшін ең басты қажеттілік – жүректі болу. Содан кейін ептілігі мен жылдамдығы маңызды. Атты жарысқа адамды дайындағандай етіп дайындаймыз. Оны жазғы және қысқы шілдеде шамамен 100 күндей баптап, күніне екі мезгіл жем беріп, бір орында ұстаймыз. Сосын жарысқа бір ай қалғанда күнделікті жаттықтырып, бабына келтіреміз. Маған ең алғаш Торы тай сыйға тартылып, сол Торымен бірінші рет жаппай көкпарға қатыстым. Осы Торы сәйгүлік менің көкпарға, жылқыға деген қызығушылығымды оятты. Жақсы бапталған атты 7-8 жылдай жарысқа қатыстыруға болады. Мәселен, мен Сұңқар деген жануарды үш жылдай міндім. Осы Сұңқарды мініп жүргенімде Республикалық көкпардан жүлделі орындар алдық, – дейді шабандоз.
Спортшы ауылдағы көкпардың төңірегінде ғана қалмай, уақыт өте келе аудандық, облыстық, Республикалық жарыстарға қатысқан. Ол облыстық «Сейхун» командасында, Қызылорда облысының командасында өнер көрсетіп, облыстық, республикалық жарыстарда жүлделі орындарды қанжығасына байлаған. Исатайдың спорт саласындағы еңбегі ескеріліп, бірнеше мәрте құзырлы орындардан марапат алып, 2016 жылы «Спорт шебері» атағын иемденді.
– Негізінен, қазақ тарихында көкпардың «мәре көкпар», «дара көкпар», «бала көкпар» деген 3 түрі болған екен. Мәре көкпарды шабандоздар ауыл-ауылға бөлініп тартса, дала көкпарда мықты жігіттер серкені қайда түсірсе де өздері білген. Ал, бала көкпарда жас балалар «тулақ» тартысқан екен. Ұлттық спортты насихаттап, жас ұрпақты ептілік пен ерлікке, жауынгерлік рухқа баулуға бағытталған ат спортын жалпақ жұртқа бірдей дамыту үшін қазірде командалар құрылып, қазандық белгіленген. Қазіргі күнгі жиі ойналатын көкпардың түрі – «Жаппай көкпар». Жаппай көкпар әр қалалар мен аудандарда жиі өтіп тұрады. Соңғы уақытта мен көкпарға қатысып жүрген жоқпын. Артымнан ерген Алтай, Ақылбай деген інілерімді осы спортқа баулудамын. Жақында осы жігіттерді жарысқа жіберемін, – дейді спортшы.
Тақымын қысып, серкені қазандыққа тастауда алдына жан салмайтын спортшы бүгінде бес баланың ардақты әкесі. Келіншегі Фатима екеуі үш ұл, екі қызға тәлімді тәрбие беріп отырған ұлағатты ата-ана. Ол өзі сияқты ұлдарын да спортқа баулып өсіруде. Мәселен, үлкен ұлы Дәулет волейболдан Республикалық жарыстан екі рет 2-орын иемденсе, кенжелері Дархан мен Мәди таэквондодан облыстық жарыстарға қатысып, жүлделер биігінен көрініп жүр.
Айсұлу АЛДАНАЗАР
Аттың құлағында ойнап, жаппай көкпар шабуды 14 жасында меңгерген Исатай Ақайдарұлы Машбек ауылының тумасы. Қыркеңседегі №213 мектепті тәмамдағаннан кейін, сол ауылда үш жылдай түрлі жұмыс істеп, еңбек өтілін қара жұмыстан бастайды. Одан әрі Түркістан қаласындағы Оңтүстік Қазақстан ашық университетіне түсіп, заңгер мамандығы бойынша білім алады. Оқыған мамандығының жемісін көріп, Жаңақорған аудандық ішкі істер бөлімінде учаскелік полиция инспекторы қызметке тұрады. 2011 жылдан бастап, «Тұзбай» шаруа қожалығының төрағасы қызметін атқарып, өзіне жүктелген міндетті абыроймен арқалап жүр.
«Ер қанаты – ат» демекші, Исатай Искаков тұлпарды баптап, оны жарыстарға дайындауды жастайынан игерген. Оның еншісіне алғаш телінген құлыны талдырмаш жастың киелі жануарға деген сүйіспеншілігін оятып, ұлттық спортпен дендеп айналысуына дем берді.
– Жалпы көкпардың аты тай кезінде таңдалады. Көкпарға шабатын жылқы үшін ең басты қажеттілік – жүректі болу. Содан кейін ептілігі мен жылдамдығы маңызды. Атты жарысқа адамды дайындағандай етіп дайындаймыз. Оны жазғы және қысқы шілдеде шамамен 100 күндей баптап, күніне екі мезгіл жем беріп, бір орында ұстаймыз. Сосын жарысқа бір ай қалғанда күнделікті жаттықтырып, бабына келтіреміз. Маған ең алғаш Торы тай сыйға тартылып, сол Торымен бірінші рет жаппай көкпарға қатыстым. Осы Торы сәйгүлік менің көкпарға, жылқыға деген қызығушылығымды оятты. Жақсы бапталған атты 7-8 жылдай жарысқа қатыстыруға болады. Мәселен, мен Сұңқар деген жануарды үш жылдай міндім. Осы Сұңқарды мініп жүргенімде Республикалық көкпардан жүлделі орындар алдық, – дейді шабандоз.
Спортшы ауылдағы көкпардың төңірегінде ғана қалмай, уақыт өте келе аудандық, облыстық, Республикалық жарыстарға қатысқан. Ол облыстық «Сейхун» командасында, Қызылорда облысының командасында өнер көрсетіп, облыстық, республикалық жарыстарда жүлделі орындарды қанжығасына байлаған. Исатайдың спорт саласындағы еңбегі ескеріліп, бірнеше мәрте құзырлы орындардан марапат алып, 2016 жылы «Спорт шебері» атағын иемденді.
– Негізінен, қазақ тарихында көкпардың «мәре көкпар», «дара көкпар», «бала көкпар» деген 3 түрі болған екен. Мәре көкпарды шабандоздар ауыл-ауылға бөлініп тартса, дала көкпарда мықты жігіттер серкені қайда түсірсе де өздері білген. Ал, бала көкпарда жас балалар «тулақ» тартысқан екен. Ұлттық спортты насихаттап, жас ұрпақты ептілік пен ерлікке, жауынгерлік рухқа баулуға бағытталған ат спортын жалпақ жұртқа бірдей дамыту үшін қазірде командалар құрылып, қазандық белгіленген. Қазіргі күнгі жиі ойналатын көкпардың түрі – «Жаппай көкпар». Жаппай көкпар әр қалалар мен аудандарда жиі өтіп тұрады. Соңғы уақытта мен көкпарға қатысып жүрген жоқпын. Артымнан ерген Алтай, Ақылбай деген інілерімді осы спортқа баулудамын. Жақында осы жігіттерді жарысқа жіберемін, – дейді спортшы.
Тақымын қысып, серкені қазандыққа тастауда алдына жан салмайтын спортшы бүгінде бес баланың ардақты әкесі. Келіншегі Фатима екеуі үш ұл, екі қызға тәлімді тәрбие беріп отырған ұлағатты ата-ана. Ол өзі сияқты ұлдарын да спортқа баулып өсіруде. Мәселен, үлкен ұлы Дәулет волейболдан Республикалық жарыстан екі рет 2-орын иемденсе, кенжелері Дархан мен Мәди таэквондодан облыстық жарыстарға қатысып, жүлделер биігінен көрініп жүр.
Айсұлу АЛДАНАЗАР
Пікір 12