Нан қымбаттады. Неге?
Жанармай, коммуналдық төлем, азық-түлік бағасы күннен-күнге шарықтауда. Әлемді шарпыған індеттен көпшілік есін жия алмай жатқанда бір бүйірден қымбатшылық қосылып тұр. Бұл ахуалды билік өкілдерінің өздері ауыздықтай алмай, түрлі жолдары қарастыруда.
Бидай эспорттайтын аграрлық елдерде ұнның бағасын қымбаттап, нан бағысы тұрақтамай тұрғанын қалай түсінуге болады?
Дерек көздерінде, дәнді дақылдың ішінде бидай көлемі былтырғымен салыстырғанда 22,8 пайызға аз шыққан. «Әләуләйлім таусылса, хәләуләйлім тағы бар» демекші, осыдан келіп, дәнді дақылдардың бағасы тағы шарықтайтыны белгілі.
Кеткен шығынды өнген өнімнен өндіріп алуға шаруалар жанталаса кірісетін болады. Ал оның зардабын қарапайым халық көреді. Бұл біздің ауданға қаншалықты әсер етуде? Осыны білу үшін аудандық ауыл шаруашылығының статист маманы Дәулет Оразбековтен сұраған едік.
– Нан бағасының қымбаттауы Қостанай, Павлодар өңірінен шығатын бидай өнімінің аз болуы және өнімінің ылғалдылығына байланысты компаниялардың бағаны көтеріп жіберуі себеп болып отыр. Қазіргі уақытта, бірінші сортты ұн 6500-9000 теңге аралығында. Нанның бағасы кенттегі екі наубайханада және сауда орталықтарында 85 пен 100 теңге аралығында. Жоғарыдан нан бағасын 85-100 теңгеден көтермеу тапсырылған. Нанның қымбаттауының тағы бір себебі оған қосатын қоспалардың да қымбаттауына байланысты. Яғни шемішке май, тұз, құмшекер, жұмыртқа бағасының өсуі және электр энергиясына төленетін ақы бар. Осыған байланысты шаруаларға субсидия беру мәселесі қаралуда, – деді ол.
Азық-түлік бағасы – әлеуметтік өзекті мәселе. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бағасының өсуіне жол бермеу мәселесі Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың ерекше бақылауында. Әйткенмен, ас атасы нан басқа аймақтарға қарағанда, Қызылорда қаласы, Жаңақорған, Шиелі аудандарында төмен бағада екен. Осыған орай, Жаңақорған кентіндегі ірі сауда орталықтарындағы нан бағасын салыстырып көрген едік. «Береке», «Заңғар» сауда орталықтарында күлше нанның ғана саудасы жүрсе, «Ғанида» нан бағасы 95 теңге, «Аққуда» 100 теңге. Ал, халық жиі баратын базардың өзінде нан бағасы 110 теңге.
Сыртқа экспорттау мәселесі бағаға өз әсерін тигізбей қоймайды. Қазақстандық бидайдың сапасы жоғары болғандықтан, шет мемлекеттерден сұраныс та жоғары болатын. Бірақ карантиндік шектеулер кезінде отандық ұн өндірушілердің сыртқы нарықтағы орнын басқа экспорттаушы елдер иеленіп үлгерген еді. Бұл біздің ұн өнеркәсібін дағдартып тастады. Әрине, шектеу алынғалы бері ұн экспорты бірте-бірте арта бастады. Алайда бұл жағдайдың өзінде өткен жылғы көрсеткішке қол жеткізу әзірше мүмкін болмай отыр. Негізінен қазақстандық бидай мен ұнды Орталық Азия елдері көп сатып алады. Cоның ішінде Пәкістан, Ауғанстан және Қытайға астық жиі жіберіледі.
Тағы бір айта кететін жайт, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы құрылған болатын. Қазіргі таңда оның құрамында халқының жалпы саны 1,4 миллиардқа жуық 36 ел бар. Осы ұйым аясында Қазақстан жыл сайын мұқтаж елдерге, оның ішінде Ауған халқына бидай мен ұн жеткізу сияқты қайтарымсыз гуманитарлық көмек көрсетіп келеді
Бір айта кетерлігі, қазақстандық бидайдың қамырлығы өте жоғары – 28-32 пайызға жетті. Бұл – әлемде ең үздік сапа. Өңірлер бойынша өндірістің ең көп көлемі Қостанай облысына тиесілі. Көшбасшылар үштігіне сондай-ақ Шымкент және Ақмола облысы кіреді.
Нан бағасы – әлеуметтің тұрмыстық көңіл күйіне бірден әсер ететін фактор. Одан бұрын күнделікті өмірдің басты өзегі. Сондықтан жұрт осы бағытта тыңдырымды тірліктер атқаруды күтіп отыр.
Рауза ӘЗІЛХАН
