Алайда вакцинада тек ауру қоздырғыштарының – ауру тудырмайтын және онымен асқыну қаупін тудырмайтын қоздыр­ғыш­тарының өлтірілген немесе әлсі­ре­ген түрі ғана бар. Вакциналардың көбісі инемен егіледі, дегенмен ауызға салынатын және мұрына эрозольдері де бар. Вакцина егілген организмде ауруға қарсы иммунитет 2-3 аптадан кейін қалыптасып, бірнеше жыл бойы сақталады.

Елімізде профилактикалық егудің Ұлттық күнтізбесі бекітілген. Соған сәйкес әр емханада егу кабинеттері жасақталып, балаларға жоспарлы түрде вакцинация жүргізілуде.

Вак­ци­налау – инфекциялық аурудың алдын алып, адам өмірін сақтап қалудың қауіпсіз және тиімді әдісі. Қазір дифтерия, сіреспе, көкжөтел, тұмаужәнеқы­зылшасияқтыауруданқорғайтын вак­цина бар. Жалпыалғанда, бұлвак­­­циналаржылса­йын 3 миллиондайадамныңөмірінәртүрлідерттенқор­ғайды. Егер вакцина алсақ, бізөзі­міз­діғанаемес, айналамыздағыадамдарды да қорғаймыз. Кейбірадамдарға, мысалыауырнауқастарғабелгілібір вак­цина алуғаболмайды, сондықтанолар ауру таратпау үшін басқа адам­дар­дың вакциналауына тәуелді. Бұл күндері елімізде қызылша ауруының алдын алу кезінде вакциналау өте маңызды болып отыр.

Вак­циналар қоздырғышқа имму­нитетті қалыптастыру үшін табиғи қорғаныс механизмін іске қосу арқылы ауру қаупін азайтады. Вак­циналауағзаныңиммундықреакция­сынтудырады, яғниантиденелершығарабастайды. Антидене – бұлағзаныңиммундықжүйесіауруменкүресуүшінтабиғижолментүзілетінақуыздар. Оларболашақтаауруменкүресуүшінқоздырғыштыестесақтайды. Егерсолқоздырғышағзағақайтаенсе, иммундықжүйеаурудыңдамуынажолбермей, оныңкөзінжояды. Адам бойындағыиммундықжүйеніңестесақтауқасиетіжақсыдамыған. Бірнемесебірнеше вакцина алғаннанкейін, белгілібірауруданондағанжылбойы, тіптіөмірбойынақорғанышаламыз. Сондықтанвакцинанытиімдіетеді. Вакцина біздіңауырыпқалуымызғажолбермейді. Қазіргікездеалдынала егудіңнәтижесіндекөптегенжұқпалыауру­лар (мысалышешек) жойылды. БірақДүниежүзілікденсаулықсақтауұйымыныңмәліметінесүйенсек, жылына 500 млнадамжұқпалыауруғашалдықса, оның 400 млн-дайыегіл­мегендерекеніанықталыпотыр. Сон­дық­танәртүрліжұқпалыауруларғақарсыкүрестеегудіңмаңызызореке­нінеешкүмәнкелтірілмейді.

Иммунды жүйе қызметі туралы білім­нің жетіле түсуіне байланысты вак­циналар қолдануы әрі қарай кеңей­ті­луде. Онкологиялық аурулардың им­му­но терапиясына қолданатын препарат­тар өндіріліп жатқанын, тіпті жатыр мойнының қауіпті обырын болдырмау үшін екпе жүргізілетіні белгілі. Келешекте – аллергия, аутоиммунды аурулардың алдын алуына және емдеуге арнайы дайындалған вакциналар шығару міндеттері тұр.

Вакциналар иммун­дық жүйе­ні вирус пен бактерия­лар­ды тануға, оны­мен күресуге үйретуге бағытталған. Егерденегекейінірек осы патогендікқоз­дыр­ғыштарәсеретсе, оны тез жою­ғадайынболады, бұлаурудыңалдыналады. Егерадамауруғақарсы вак­цина алғанболса, жұқтыруқаупітөмен­дейді, демек, аурудыбасқаларғатара­туыазаяды. Қоғамданеғұрлымкөпадамға вакцина егілсе, со­ғұрлым ауру қоздырғыштыңадам­нанадамға беру мүмкіндігітөмендейді. Егерха­лық­тыңкөпбөлігіне вакцина егілсе, ұжымдықиммунитеткеқолжеткізіледі. Бұлжұқпалыаурулардыңтаралуынбәсеңдетеді. Бірақұжымдық иммунитет көпадамвакциналанғандағанатиімді. Мысалы, сіреспеіндетіқоршағанорта­дағыбактериялардыңәсеріненболадыжәне оны басқаадамдартаратпайды. Сондықтанқоғамдакөпадам вакцина алмаса, вакциналанбағанадамбұлауруданқорғанаалмайды.

Вакцина ал­ма­сақ, қызылша, менингит, пневмония, сіреспе және полиомиелит сияқты ауыр дертпен ауыратындар саны өсе түседі. Бұл аурулар адам өміріне, денсаулығына қауіп төндіреді. ДДҰ вакцина жылса­йын 2-3 миллион адамның өмірін сақтайды деп мәлімдейді. Кейбір инфекциялық ауру сирек кездессе де, оның қоздырғыштары әлемнің кейбір немесе барлық аймағында бар. Қазірәлемдежұқпалыаурулардашекаражоқ, бірелденекіншіелгеоңайеніп, иммунитетітөменкезкелгенадамғажұғады.

Вакцина алудың екі негізгі себебі: өзіңіз­ді және айналаңыздағы адамдарды жұқпалы аурулардан қорғауға көмек­те­седі. Мысалы, жыл сайын штамын өзгертіп отыратын грипп, яғни тұмау ауруының тұрғындар арасында жеңіл өтуін қамтамасыз ету мақсатында күзде оған қарсы иммунизация жүр­гізіледі. Соның нәтижесінде, тұмау ел арасында асқынбай, жеңіл-желпі өтуде.