Ата-аналар неонаталды скрининг туралы не білуі керек
Жыл сайын Қазақстанда 400 мыңға жуық нәресте дүниеге келеді. Әрбір сәбиге туғаннан кейін бірден міндетті түрде неонаталдық скрининг жүргізілуі тиіс, ол МӘМС пакетінде толық қаржыландырылады. Неонаталдық скрининг деген не және оны өту тәртібі туралы Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Қызылорда облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетов айтып берді.
Неонатальды скрининг дегеніміз не?
Неонаталдық скрининг-бұл жаңа туған нәрестелерді тұқым қуалайтын ауруларды анықтауға, оларды одан әрі диагностикалау және емдеу үшін тексеру. Неонатальды скрининг кейіннен нәрестенің мүгедектігіне әкелуі мүмкін аурулардың ауыр түрлерінің дамуына жол бермейді, сонымен қатар жалпы туа біткен және тұқым қуалайтын ауруларды анықтаудың тиімді әдістерінің бірі болып табылады.
Неонатальды скринингке не кіреді?
2007 жылы Қазақстанда екі ауруды анықтауға неонаталдық скринингтің мемлекеттік бағдарламасы енгізілді: фенилкетонурия (ФКУ) және туа біткен гипотиреоз (ТБГ). ФКУ – бұл ағзаға тағамдық ақуызмен енетін амин қышқылы-фенилаланин алмасуының туа біткен генетикалық анықталған бұзылуы. ТБГ-туылғаннан бастап білінеді және қалқанша безінің функциясының толық немесе ішінара бұзылуына байланысты. Міндетті неонаталдық скринингтің, ФКУ және/немесе ТБГ ерте анықталуының және уақтылы ем тағайындалуының арқасында дәрігерлер нәрестенің дамуы үшін қолайлы болжамдар жасайды. Алайда емделусіз емделмейтін ауыр ақыл-ой дамуының кемістігі дамиды.
Неонаталдық скринингті ұйымдастыру және одан өту тәртібі туралы
2007 жылдан бастап Қазақстанның барлық өңірлерін қамтитын неонаталдық скринингтің орталықтандырылған жүйесі құрылды. Ол мамандарды оқытудан, скрининг жүргізуден, пациенттерді хабардар ету және шақыру жүйесінен, диагностикадан, емдеуден, басқарудан, сапа мониторингінен және бағдарламаны бағалаудан, халықпен, медициналық персоналмен жұмыс істеуден және т. б. тұрады.
Тиімділікті арттыру үшін ДДҰ, ISPD, FMF, ISNS халықаралық ұйымдары мақұлдаған генетикалық скринингтің бірыңғай алгоритмі әзірленді және енгізілді; генетикалық скрининг талдауларының сапасына міндетті түрде ай сайынғы халықаралық сыртқы бақылау (RIQAS, NEQAS UK, CDC USA), сондай-ақ мамандарды міндетті түрде жыл сайын оқыту жүргізіледі.
Генетикалық скрининг жүйесі халықаралық стандарттарға сәйкес келеді деп танылды және Қазақстан 2017 жылдан бастап Халықаралық неонаталдық скрининг ұйымының ISNS еуропалық тобына ресми мүшесі болып қабылданды.
Неонатальды скринингтен өту кімге керек?
Неонаталдық скринингтен барлық нәрестелер өмірінің 2-3 тәулігінде (өмірдің 25-72 сағаты) өтеді, шала туған нәрестелерде скрининг 7-14 күнінде жүргізіледі.
Неонатальды скринингті қайда және кім жүргізуі керек?
Зерттеу перзентханада жүргізіледі, онда неонатолог дәрігер неонаталдық скрининг жүргізуді тағайындайды, ал арнайы оқытылған мейірбике жаңа туған нәрестенің өкшесінен қанның құрғақ дақтарын алуды жүргізеді.
Егер жаңа туған нәрестеге неонаталдық скрининг жүргізілмесе, ата-аналарға қайда жүгіну керек?
Егер сәбиге перзентханада неонаталдық скрининг жүргізілмесе, онда қанның құрғақ дақтарын алу жаңа туған нәрестенің болу стационарында немесе тұрғылықты жері бойынша медициналық-санитариялық алғашқы көмек ұйымдарында алғашқы патронаждық қарап-тексеру кезінде жүргізіледі.
Егер скрининг нәтижелері қанағаттанарлықсыз болса, ата-аналар не істеуі керек?
Ауытқулар анықталған кезде дәрігерлер нәрестенің отбасына жедел хабарлайды және оларды қосымша тексеруге шақырады. Сұрақтар туындаған жағдайда генетик дәрігерге облыстық немесе қалалық медициналық-генетикалық консультацияға жүгінуі қажет.
Жаңа туған нәрестенің анасынәресте неонатальды скринингтен өткен кезде не нәрсеге назар аударуы керек?
Жаңа туған нәрестенің өкшесінен қан алу тек қана таңертең аш қарынға жасалады және тамақтану арасындағы интервал 2,5-3 сағатты құрауы керек. Бұл өлшенген маркерлердің концентрациясы дұрыс болуы үшін маңызды.
Егер сізде медициналық көмек алуға байланысты сұрақтар туындаса, сіз өз емханаңыздағы пациентті қолдау қызметіне хабарласа аласыз. Сондай-ақ Қорға келесі ресми кері байланыс арналары арқылы өтініш бере аласыз: 1406 байланыс орталығы, «Qoldau 24/7» мобильді қосымшасы, Қордың www.fms.kz сайты, Telegram-дағы Saqtandyry-bot.
