Қайтыс болған адамның несиесін кім төлейді
2018 жылғы желтоқсанда қазақстандықтар 310 млрд. теңгеге тұтынушылық несиелер алды. Қарыз арта түсті. Бұл Ұлттық Банктің деректері бойынша, 3,3 миллионнан астам адам. Олардың бәрі несиелерін төлеп жатқан жоқ, деп жазады zhanaqorgan-tynysy.kz интернет газеті Tengrinews.kz сайтына сілтеме жасап.
Банктер, әрине, төленбейтін қарызға көз жұмып, марқұмның туыстарын мазаламайды. Бірақ мұндай жағдайлар өте сирек кездеседі. Заң бойынша, төленбейтін несие жақын туыстарына беріледі. Егер туыстары төлеуден бас тартса, мұрагерлерліктен де бас тартады. Азаматтық кодекстің 1038-бабының 2-тармағына сәйкес, қайтыс болған азаматтың мұрагері осы бөлімнің ережелері басқаша көрсетілмесе, тұтастай және бір мезгілде жалпыға ортақ мұрагерлік шарттары бойынша басқа тұлғаларға беріледі. Азаматтық кодекстің 1040-бабы 1-тармағының бірінші бөлігіне сәйкес, мұрагерлікке мұрагерге тиесілі мүлік, сондай-ақ оның қайтыс болуы тоқтатылмайтын құқықтар мен міндеттер кіреді», – делінген Ұлттық банк.
Банктер Азаматтық кодекстің 1081-бабының ережелеріне сәйкес мұрагерлерге өзінің талаптарын ұсынуға құқылы. Заңның бабында, егер мұраны иемденген мұрагерлер мұраға немесе оның құқықтарына енгізілген мүлікті тіркеуден жалтарса, банк міндетті тіркеуді талап етуге құқылы.
Жоғарғы соттың түсініктемесіне сәйкес, мұрагерлері Азаматтық кодекстің 1081-бабының талаптарына сәйкес мұрагерлері мұрагердің әрбiр мұрагерге берiлген мүлiктiң құны шегiнде бiрлескен борышкер ретiндегi мiндеттемелерiне жауапты болады. Мәселен, мұрагерлері мұрагердің кредиторларына мүлікті мұрагерлік беру тәртібімен берілген мүліктің құнында оның міндеттемелері үшін жауап береді», – деп түсіндірді Ұлттық банк.
Өз кезегінде, қарызды төлеуге жауапты мұрагерлер банктерден қайтыс болған адамның қарызы туралы толық ақпаратты алуға құқылы. Кредитті төлеу үшін мұрагерлері мұраны сатып алған сәттен бастау керек. Өлген адамның мұрагерлері болмаған жағдайда немесе мұрагерлердің ешқайсысы мұрагерлік құқығына ие емес немесе олардың барлығы мұрадан бас тартқан болса, мұрагерлік Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 1083-бабында белгіленген тәртіппен, сотта қаралады.
Егер марқұмның қарызын төлейтін туыстары жоқ болса, банк оның мүлкіне талап қоюға құқылы. Ұлттық банк елдегі заңнамада клиентке қайтыс болғаны туралы банктерді хабардар етпейтінін түсіндірді, тіпті мемлекеттік органдар оларға мұндай ақпарат бере алмайды.
«Біз кредиторлардың мінез-құлықтың моральдық-этикалық нормаларына сәйкес келуін қамтамасыз ету үшін қайтыс болғандардың кредиторларына дереу хабарлауға тиіспіз», – деп қаржы реттеушісі.
Клиент пен банк арасындағы қарым-қатынас келісімшарт болып табылады. Сонымен бірге, Ұлттық Банктің түсіндірмелері Қазақстанда клиенттердің банктік шоттарына қатысты банктік құпиялықтың қорғалатынын мәлімдейді.
Ерлан Абдрасилов Банктер, әрине, төленбейтін қарызға көз жұмып, марқұмның туыстарын мазаламайды. Бірақ мұндай жағдайлар өте сирек кездеседі. Заң бойынша, төленбейтін несие жақын туыстарына беріледі. Егер туыстары төлеуден бас тартса, мұрагерлерліктен де бас тартады. Азаматтық кодекстің 1038-бабының 2-тармағына сәйкес, қайтыс болған азаматтың мұрагері осы бөлімнің ережелері басқаша көрсетілмесе, тұтастай және бір мезгілде жалпыға ортақ мұрагерлік шарттары бойынша басқа тұлғаларға беріледі. Азаматтық кодекстің 1040-бабы 1-тармағының бірінші бөлігіне сәйкес, мұрагерлікке мұрагерге тиесілі мүлік, сондай-ақ оның қайтыс болуы тоқтатылмайтын құқықтар мен міндеттер кіреді», – делінген Ұлттық банк.Банктер Азаматтық кодекстің 1081-бабының ережелеріне сәйкес мұрагерлерге өзінің талаптарын ұсынуға құқылы. Заңның бабында, егер мұраны иемденген мұрагерлер мұраға немесе оның құқықтарына енгізілген мүлікті тіркеуден жалтарса, банк міндетті тіркеуді талап етуге құқылы.
Жоғарғы соттың түсініктемесіне сәйкес, мұрагерлері Азаматтық кодекстің 1081-бабының талаптарына сәйкес мұрагерлері мұрагердің әрбiр мұрагерге берiлген мүлiктiң құны шегiнде бiрлескен борышкер ретiндегi мiндеттемелерiне жауапты болады. Мәселен, мұрагерлері мұрагердің кредиторларына мүлікті мұрагерлік беру тәртібімен берілген мүліктің құнында оның міндеттемелері үшін жауап береді», – деп түсіндірді Ұлттық банк.
Өз кезегінде, қарызды төлеуге жауапты мұрагерлер банктерден қайтыс болған адамның қарызы туралы толық ақпаратты алуға құқылы. Кредитті төлеу үшін мұрагерлері мұраны сатып алған сәттен бастау керек. Өлген адамның мұрагерлері болмаған жағдайда немесе мұрагерлердің ешқайсысы мұрагерлік құқығына ие емес немесе олардың барлығы мұрадан бас тартқан болса, мұрагерлік Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 1083-бабында белгіленген тәртіппен, сотта қаралады.
Егер марқұмның қарызын төлейтін туыстары жоқ болса, банк оның мүлкіне талап қоюға құқылы. Ұлттық банк елдегі заңнамада клиентке қайтыс болғаны туралы банктерді хабардар етпейтінін түсіндірді, тіпті мемлекеттік органдар оларға мұндай ақпарат бере алмайды.
«Біз кредиторлардың мінез-құлықтың моральдық-этикалық нормаларына сәйкес келуін қамтамасыз ету үшін қайтыс болғандардың кредиторларына дереу хабарлауға тиіспіз», – деп қаржы реттеушісі.
Клиент пен банк арасындағы қарым-қатынас келісімшарт болып табылады. Сонымен бірге, Ұлттық Банктің түсіндірмелері Қазақстанда клиенттердің банктік шоттарына қатысты банктік құпиялықтың қорғалатынын мәлімдейді.
