Безгек ауруы
Безгек – трансмиссивтік протозойлық инфекция. Безгектің ерекше белгілері – қызбаның қайталануы, бауыр мен көкбауырдың ұлғаюы, анемия.
Безгек диагнозы жағындыда немесе қан тамшысында безгек плазмодиі анықталған кезде, сондай-ақ серологиялық диагностика нәтижелерімен расталады.
Сырқаттанушылықты P.falciparum тудырады және Африкада 99%-ға дейін, Оңтүстік-Шығыс Азияда 50%-ға дейін, Жерорта теңізінің шығысында 71%-ға дейін және Тынық мұхитының батысында 65%-ға дейін кездеседі. Америка өңірінде аурудың 75%-на дейін P.vivax түрінің қоздырғышы тудырады.
Қазақстан аумағында көбінесе безгектің сырттан әкелінетін жағдайлары тіркеледі, жергілікті жағдайлар тіркелмеген.
Спецификалық тасымалдаушы – бұл Anopheles тұқымдасының масасы (400-ден астам түрі), ол инфекция қоздырғышының түпкілікті иесі болып табылады. Ал адам тек аралық иесі болып табылады.
Масалар кешке және түнде белсенді. Судың болуы маңызды рөл атқарады, сондықтан ылғалды жерлерде немесе жаңбыр кезінде инфекцияның ең көп таралуы байқалады. Масаның өзі паразиттердің болуынан зардап шекпейді.
Берілу механизмі: масалардың шағуы арқылы, анадан ұрыққа (сирек кездеседі), босану кезінде (сирек кездеседі) және қан құю кезінде. Адамнан кездейсоқ байланыс арқылы тікелей жұқтыру мүмкін емес (мысалы, жақын жерде отыру, қол алысу, сүйісу және т.б.).
Инкубациялық кезеңнің ұзақтығы 8 күннен 3 айға дейін, қоздырғыштың түріне байланысты: үш күндік – 10-21 күн (кейде 6-13 ай), тропикалық – 8-16 күн (кейде қан құю кезінде бір ай), төрт күндік – 21-40 күн, сопақша-безгек – 2-16 күн (сирек 2 жылға дейін).
Безгекпен ауыратын жаңа туған нәрестелер мен өмірінің алғашқы жылындағы балаларда қалтырау және ұстамалардың әдеттегі жиілігі болмайды. Аяқ-қолдары мұздап, бозарып кетеді, дене температурасы жоғары болса да, қатты терлемейді. Тамақтанудан бас тарту, құсу, құрысулар, іштің ауыруы және диарея болуы мүмкін. Бауыр мен көкбауыр үлкейіп, ерте анемия байқалады.
Жүкті әйелдердегі безгек өте ауыр өтеді, асқынулардың жиі дамуымен, қатерлі безгек синдромымен сипатталады. Өлім-жітім жүкті әйелдерде 10 есе жоғары. Бірінші триместрдегі ананың сырқаттануына түсік түсіру және ұрықтың өлу қаупінің айтарлықтай жоғарылауы тән. Жатырішілік инфекция болуы мүмкін, бұл дамудың кешеуілдеуіне және жаңа туған нәрестедегі безгектің клиникалық және зертханалық белгілеріне әкеледі.
Уақытылы медициналық көмекке жүгіну маңызды. Егер емдеу клиникалық симптомдар басталғаннан кейін 24 сағаттан кешіктірілсе, тропикалық безгек өлімге әкелуі мүмкін!
Безгектің алдын алу:
• Жәндіктерге қарсы репелленттер – бұл адам мен тасымалдаушының жанасуын болдырмау үшін теріге немесе киімге қолданылатын құралдар.
• Москиттерге қарсы торлар – ұйқы кезіндегі жеке қорғаныс құралы.
• Москиттерге қарсы спираль – инсектицидтік буландырғыштардың ең танымал түрі.
• Бүріккіш спрейлер ұшатын жәндіктерді жоюға арналған және оларды тез бейтараптандыру және жою кезінде тиімді. Ұйықтауға арналған жабық үй-жайларды ұйықтағанға дейін өңдеу қажет.
• Қорғаныс киімдері тасымалдаушылардың белсенділігі кезінде көмектесе алады.
• Лагерьлердегі туристер москитке қарсы репелленттер мен торларды пайдалануды үйлестіруі қажет.
Ж.Нұрсұлтанова,
Жаңақорған аудандық
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау
басқармасы басшысының орынбасары
Жаңақорған аудандық
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау
басқармасы басшысының орынбасары
