Сөз терімі
Бүгінгі қазақ басылымдарына дендеп үңілгенде, әртүрлі тақырыптарды қаузаған жазбаларға молынан кезігесіз. Қазақ әдебиетіне үлес қосуға ынтығып, ыңғай танытқан жандар аз емес. Солар не жазып жүр? Олардың қаламынан түскен әрбір сөз қоғамға пайдалы ма? Әлде әркім өзінің дұрыс деп тапқанын жариялауда ма? Даму бар жерде екеуі де қатар жүрері заңдылық. Бүгінде соны сүрлеу салуға ұмтылғандар арасында көзге іліккендер де бар, сонымен қоса сөз өнерін түсіне алмайтындар мен түсінгісі келмейтіндер де жетерлік. Басылымдағы әдеби көркемдікке қойылатын талаптардың әлсірегенін байқауға болады. Себебі кез келген адам жазбасын ұсынып, редакцияда танысы болса жариялай беретін болған. Көлдей-көлдей материалдар мен поэмаларды оқып үлгермей де қаласыз, кейде. Ал егер оған бас бұрып, көз қадай бастасаңыз сөз қадірінің кеткеніне іштей налып, көңіліңіз түседі. Бәлкім, әдеби сыншылардың аздығынан да бүгінде кім көрінген қалам ұстауға бейілденген болар. Шын мәнінде, жазу соншалықты оңай ма?.
Әрине, бұрынғылардың айтқан «именуін» қазіргі күн талабымен ұштастыра алмайсыз. Қазір жазушы болу үшін әуелі пысықтық қажеттей көрінеді. Жазған дүниенің таралуы және оның маркетингтік тұрғыдан өтімді болуына да көбіне-көп жазармандардың өзі мүдделі. Себебі бізде батыстағыдай жазушының жазған шығармасын жарнамалайтын Әдеби агенттіктер жоқтың қасы.
Сондықтан да кім не нәрсе жазса оны алдымен өзі жарнамалауға мәжбүр. Қазіргі заман талабы – осы. Ал енді, қайтадан жазуға қойылатын талапқа келсек. Уақытқа бой ұсынғанмен, кейбір өзгермейтін құндылықтар әрқашан алдыңнан шығып отырады. Ол, әуелі жазушының өзіне қоятын ішкі сүзгісі. Соған қарай оның әдебиеттегі орны айқындалатындай.
Бұл үрдіс бұрынғыларда да болыпты. Гоголь өзінің «Өлі жандар» романының екінші томын өртеп жіберген. Классиктің бұл әрекеті әдебиетшілер қауымын осы күнге дейін ойлантады. Кез келген жан үшін зейін қойып, тәлім аларлық-ақ жағдай. Оның әуелгі томы бүгінде өлмейтін әдебиет жауһары қатарынан саналады. Онда неге жазушы екінші томын өртеген? Өз-өзіне көңіл толмағаннан ба? Әлде жай ғана ұнамай қалды ма екен? Не болмаса баспа қабылдамай қойған шығар?
Нұрлайым БАТЫР