Сыбайлас жемқорлық: Қоғамның дамуына кедергі болатын құбылыс
Сыбайлас жемқорлық — бұл мемлекеттік билік пен лауазымды тұлғалардың өз өкілеттіктерін жеке немесе топтық мүдделер үшін заңсыз пайдалануын білдіретін әлеуметтік құбылыс. Бұл әрекет қоғамның тұрақты дамуына, азаматтардың құқықтарының теңдігіне, әділеттілік пен заң үстемдігіне нұқсан келтіреді. Қазіргі таңда сыбайлас жемқорлық көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстанның да әлеуметтік-экономикалық дамуына кері әсер етіп отырған күрделі мәселе болып отыр.
Сыбайлас жемқорлық әртүрлі формада көрінеді. Оның негізгі түрлеріне мыналар жатады:
Парақорлық — лауазымды тұлғаның өз қызметін атқару барысында материалдық немесе өзге де пайда алу үшін пара қабылдауы.
Бюрократиялық кедергілер — мемлекеттік қызмет көрсету процесінде азаматтардан заңсыз төлем талап ету.
Қызмет бабын асыра пайдалану — жеке немесе туыстық мүдде үшін шешім қабылдау.
Мемлекеттік сатып алулардағы заң бұзушылықтар — тендерлерді әділетсіз өткізу, бір компанияға артықшылық беру.
Непотизм мен фаворитизм — лауазымдарға туыстарды немесе таныстарды орналастыру.
Сыбайлас жемқорлықтың қоғам мен мемлекетке тигізетін кері әсері орасан зор:
Экономикалық: Инвестициялық климат бұзылады, шетелдік және отандық инвесторлар сенімсіздік танытады. Мемлекеттік қаржы тиімсіз жұмсалады.
Саяси: Халықтың билікке деген сенімі төмендейді, саяси тұрақсыздық орын алады.
Әлеуметтік: Әділеттілік пен теңдік принциптері бұзылады, қоғамда жіктелу күшейеді.
Моральдық: Жастар арасында заңға емес, танысқа сену психологиясы қалыптасады, қоғамдық құндылықтар дағдарысқа ұшырайды.
Әлемде бұл мәселемен күресудің түрлі тәсілдері бар. Мысалы:
Сингапур – парақорлықпен қатаң күрес жүргізіп, лауазымды тұлғаларға жоғары жалақы және ашық есеп беру жүйесін енгізген.
Швеция мен Финляндия – мемлекеттік қызметті барынша ашық әрі есепті етіп ұйымдастырған.
Грузия – ішкі істер министрлігін толық реформалап, барлық қызмет түрлерін цифрландырған
Қазақстандағы жағдай және қабылданып жатқан шаралар
Қазақстан Республикасы 2001 жылдан бері сыбайлас жемқорлықпен күресті мемлекеттік деңгейде жүргізіп келеді. 2015 жылы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегия» қабылданды. «Ашық Үкімет», «Цифрлық Қазақстан», мемлекеттік қызметтерді электрондық форматқа көшіру — осы бағыттағы маңызды қадамдар.
Сондай-ақ, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі» құрылып, мемлекеттік органдардың жұмысы қатаң бақылауға алынуда. Білім, медицина, полиция, сот салалары ерекше назарда.
Сыбайлас жемқорлықпен күрес тек мемлекеттік органдардың міндеті емес. Азаматтық қоғам, БАҚ, үкіметтік емес ұйымдар, әрбір азамат бұл үдерісте белсенді болуы тиіс. Білім беру арқылы жастар арасында адалдық, әділеттілік құндылықтарын қалыптастыру — болашақ үшін маңызды инвестиция.
Сыбайлас жемқорлық — кез келген елдің дамуын тежейтін фактор. Онымен күрес кешенді әрі тұрақты түрде жүргізілуі тиіс. Заңның үстемдігі, қоғамның белсенділігі, ашықтық пен әділеттілік қағидалары сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың басты тетіктері болып табылады. Әрбір азамат өз елінің тағдырына жауапкершілікпен қарап, адалдық пен әділдікті ту етуі тиіс.
Жаңақорған аудандық соты
әкімшісінің бас маман
сот отырысының хатшысы
А.Оразбаева
Сыбайлас жемқорлық әртүрлі формада көрінеді. Оның негізгі түрлеріне мыналар жатады:
Парақорлық — лауазымды тұлғаның өз қызметін атқару барысында материалдық немесе өзге де пайда алу үшін пара қабылдауы.
Бюрократиялық кедергілер — мемлекеттік қызмет көрсету процесінде азаматтардан заңсыз төлем талап ету.
Қызмет бабын асыра пайдалану — жеке немесе туыстық мүдде үшін шешім қабылдау.
Мемлекеттік сатып алулардағы заң бұзушылықтар — тендерлерді әділетсіз өткізу, бір компанияға артықшылық беру.
Непотизм мен фаворитизм — лауазымдарға туыстарды немесе таныстарды орналастыру.
Сыбайлас жемқорлықтың қоғам мен мемлекетке тигізетін кері әсері орасан зор:
Экономикалық: Инвестициялық климат бұзылады, шетелдік және отандық инвесторлар сенімсіздік танытады. Мемлекеттік қаржы тиімсіз жұмсалады.
Саяси: Халықтың билікке деген сенімі төмендейді, саяси тұрақсыздық орын алады.
Әлеуметтік: Әділеттілік пен теңдік принциптері бұзылады, қоғамда жіктелу күшейеді.
Моральдық: Жастар арасында заңға емес, танысқа сену психологиясы қалыптасады, қоғамдық құндылықтар дағдарысқа ұшырайды.
Әлемде бұл мәселемен күресудің түрлі тәсілдері бар. Мысалы:
Сингапур – парақорлықпен қатаң күрес жүргізіп, лауазымды тұлғаларға жоғары жалақы және ашық есеп беру жүйесін енгізген.
Швеция мен Финляндия – мемлекеттік қызметті барынша ашық әрі есепті етіп ұйымдастырған.
Грузия – ішкі істер министрлігін толық реформалап, барлық қызмет түрлерін цифрландырған
Қазақстандағы жағдай және қабылданып жатқан шаралар
Қазақстан Республикасы 2001 жылдан бері сыбайлас жемқорлықпен күресті мемлекеттік деңгейде жүргізіп келеді. 2015 жылы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегия» қабылданды. «Ашық Үкімет», «Цифрлық Қазақстан», мемлекеттік қызметтерді электрондық форматқа көшіру — осы бағыттағы маңызды қадамдар.
Сондай-ақ, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі» құрылып, мемлекеттік органдардың жұмысы қатаң бақылауға алынуда. Білім, медицина, полиция, сот салалары ерекше назарда.
Сыбайлас жемқорлықпен күрес тек мемлекеттік органдардың міндеті емес. Азаматтық қоғам, БАҚ, үкіметтік емес ұйымдар, әрбір азамат бұл үдерісте белсенді болуы тиіс. Білім беру арқылы жастар арасында адалдық, әділеттілік құндылықтарын қалыптастыру — болашақ үшін маңызды инвестиция.
Сыбайлас жемқорлық — кез келген елдің дамуын тежейтін фактор. Онымен күрес кешенді әрі тұрақты түрде жүргізілуі тиіс. Заңның үстемдігі, қоғамның белсенділігі, ашықтық пен әділеттілік қағидалары сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың басты тетіктері болып табылады. Әрбір азамат өз елінің тағдырына жауапкершілікпен қарап, адалдық пен әділдікті ту етуі тиіс.
Жаңақорған аудандық соты
әкімшісінің бас маман
сот отырысының хатшысы
А.Оразбаева
