Вакцинацияның тиімділігі жайлы!

Вакциналау дегеніміз не?
Вакци­налау – адам инфекция қоз­дыр­ғыштарымен байланысқа түс­кенге дейін аурудан қорғанудың қара­пайым, қауіпсіз және тиімді әдісі. Вакциналау ағзаның табиғи қорғаныс механизмдерін қолдана отырып, көптеген жұқпалы ауруларға төзім­ділікті арттырады және иммун­дық жүйеңізді күшейтеді. Аурулар сияқты вакциналар да иммундық жүйені арнайы антиденелер жасауға үйретеді.
Алайда вакцинада тек ауру қоздырғыштарының – ауру тудырмайтын және онымен асқыну қаупін тудырмайтын қоздыр­ғыш­тарының өлтірілген немесе әлсі­ре­ген түрі ғана бар. Вакциналардың көбісі инемен егіледі, дегенмен ауызға салынатын және мұрын аэрозольдері де бар. Вакцина егілген организмде ауруға қарсы иммунитет 2-3 аптадан кейін қалыптасып, бірнеше жыл бойы сақталады.
Елімізде профилактикалық егудің Ұлттық күнтізбесі бекітілген. Соған сәйкес әр емханада егу кабинеттері жасақталып, балаларға жоспарлы түрде вакцинация жүргізілуде.
Вакциналау несімен маңызды?
Вак­ци­налау – инфекциялық аурудың алдын алып, адам өмірін сақтап қалудың қауіпсіз және тиімді әдісі. Қазір дифтерия, сіреспе, көкжөтел, тұмау және қы­зылша сияқты аурудан қорғайтын вак­цина бар. Жалпы алғанда, бұл вак­­­циналар жыл са­йын 3 миллиондай адамның өмірін әртүрлі дерттен қор­ғайды. Егер вакцина алсақ, біз өзі­міз­ді ғана емес, айналамыздағы адамдарды да қорғаймыз. Кейбір адамдарға, мысалы ауыр науқастарға белгілі бір вак­цина алуға болмайды, сондықтан олар ауру таратпау үшін басқа адам­дар­дың вакциналауына тәуелді. Бұл күндері елімізде қызылша ауруының алдын алу кезінде вакциналау өте маңызды болып отыр.
Вакцина қалай жұмыс істейді?
Вак­циналар қоздырғышқа имму­нитетті қалыптастыру үшін табиғи қорғаныс механизмін іске қосу арқылы ауру қаупін азайтады. Вак­циналау ағзаның иммундық реакция­сын тудырады, яғни антиденелер шығара бастайды. Антидене – бұл ағзаның иммундық жүйесі аурумен күресу үшін табиғи жолмен түзілетін ақуыздар. Олар болашақта аурумен күресу үшін қоздырғышты есте сақтайды. Егер сол қоздырғыш ағзаға қайта енсе, иммундық жүйе аурудың дамуына жол бермей, оның көзін жояды. Адам бойындағы иммундық жүйенің есте сақтау қасиеті жақсы дамыған. Бір немесе бірнеше вакцина алғаннан кейін, белгілі бір аурудан ондаған жыл бойы, тіпті өмір бойына қорғаныш аламыз. Сондықтан вакцинаны тиімді етеді. Вакцина біздің ауырып қалуымызға жол бермейді. Қазіргі кезде алдын ала егудің нәтижесінде көптеген жұқпалы ауру­лар (мысалы шешек) жойылды. Бірақ Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметіне сүйенсек, жылына 500 млн адам жұқпалы ауруға шалдықса, оның 400 млн-дайы егіл­мегендер екені анықталып отыр. Сон­дық­тан әр түрлі жұқпалы ауруларға қарсы күресте егудің маңызы зор еке­ніне еш күмән келтірілмейді.
Иммунды жүйе қызметі туралы білім­нің жетіле түсуіне байланысты вак­циналар қолдануы әрі қарай кеңей­ті­луде. Онкологиялық аурулардың им­му­нотерапиясына қолданатын препарат­тар өндіріліп жатқанын, тіпті жатыр мойнының қауіпті обырын болдырмау үшін екпе жүргізілетіні белгілі. Келешекте – аллергия, аутоиммунды аурулардың алдын алуына және емдеуге арнайы дайындалған вакциналар шығару міндеттері тұр.
Вакцина адам мен қауымды қалай қор­ғайды?
Вакциналар иммун­дық жүйе­ні вирус пен бактерия­лар­ды тануға, оны­мен күресуге үйретуге бағытталған. Егер денеге кейінірек осы патогендік қоз­дыр­ғыштар әсер етсе, оны тез жою­ға дайын болады, бұл аурудың алдын алады. Егер адам ауруға қарсы вак­цина алған болса, жұқтыру қаупі төмен­дейді, демек, ауруды басқаларға тара­туы азаяды. Қоғамда неғұрлым көп адамға вакцина егілсе, со­ғұрлым ауру қоздырғыштың адам­нан адамға беру мүмкіндігі төмендейді. Егер ха­лық­тың көп бөлігіне вакцина егілсе, ұжымдық иммунитетке қол жеткізіледі. Бұл жұқпалы аурулардың таралуын бәсеңдетеді. Бірақ ұжымдық иммунитет көп адам вакциналанғанда ғана тиімді. Мысалы, сіреспе індеті қоршаған орта­дағы бактериялардың әсерінен болады және оны басқа адамдар таратпайды. Сондықтан қоғамда көп адам вакцина алмаса, вакциналанбаған адам бұл аурудан қорғана алмайды.
Вакцина алу қажет пе?
Вакцина ал­ма­сақ, қызылша, менингит, пневмония, сіреспе және полиомиелит сияқты ауыр дертпен ауыратындар саны өсе түседі. Бұл аурулар адам өміріне, денсаулығына қауіп төндіреді. ДДҰ вакцина жыл са­йын 2-3 миллион адамның өмірін сақтайды деп мәлімдейді. Кейбір инфекциялық ауру сирек кездессе де, оның қоздырғыштары әлемнің кейбір немесе барлық аймағында бар. Қазір әлемде жұқпалы ауруларда шекара жоқ, бір елден екінші елге оңай еніп, иммунитеті төмен кез келген адамға жұғады.
Вакцина алудың екі негізгі себебі: өзіңіз­ді және айналаңыздағы адамдарды жұқпалы аурулардан қорғауға көмек­те­седі. Мысалы, жыл сайын штамын өзгертіп отыратын грипп, яғни тұмау ауруының тұрғындар арасында жеңіл өтуін қамтамасыз ету мақсатында күзде оған қарсы иммунизация жүр­гізіледі. Соның нәтижесінде, тұмау ел арасында асқынбай, жеңіл-желпі өтуде.

Ж. Шайхысламов,

Жаңақорған аудандық СЭББ-ың бөлім басшысы