Иран экономикасының күші
ҚУАТТЫ ЭКОНОМИКАНЫҢ КҮШІ
Иран - мұнай өнеркәсібі дамыған өнеркәсіптік ел. Мұнай өңдеу, мұнай-химия кәсіпорындары бар. Мұнай, көмір, газ, мыс, темір, марганец және қорғасын-мырыш кендерін өндіру. Машина жасау және металл өңдеу, сондай-ақ азық-түлік және тоқыма өнеркәсібі кеңінен ұсынылған. Кілемдер мен жабдықтардың қолөнер өндірісі дамыған. Ең маңызды дақылдардың арасында бидай, арпа, күріш, бұршақ, мақта, қант қызылшасы, қант, темекі, шай, жаңғақ, пісте бар. Мал шаруашылығы - қойларды, ешкілерді, түйелер мен ірі қара малдарды өсіруге негізделген. Артықшылықтары: мұнай өндіруде әлемдегі ОПЕК елдерінің арасында екінші орын; 2000 жылдан бастап әлемдік нарықта мұнай бағасы өсе бастады (2015 жылға дейін, яғни 35 долларға дейін төмендеген кезде). Өнеркəсіп салалары үшін əлеует жəне дәстүрлі экспорт өнімдерін - кілемдер, фисташалар жəне уылдырық өнімдерін өндіруді ұлғайту күшейтілді.
Бюджеттің түсімінің 45% -ы мұнай мен газ экспортынан, 31% салық пен алымдардан келеді. Иран тәулігіне 4,2 миллион баррель өндіреді, оның ішінде шамамен 2,7 миллион баррель экспортталады. Иран әлемдегі төртінші мұнай экспорттаушы (ОПЕК-ке екінші), сондай-ақ Қытайға мұнайдың ірі жеткізушісі болып келе жатқанын барша әлем біледі.Мұнайды экспорттау 2017 жылдан бастап 105,1 миллион тоннаны құрауда.
Міне, осы тұста ерекше айта кететін жайт. Табиғи байлық қара алтынның қоры біздің жерде болғанымен, оны өзіміз өндіре алмай келеміз. Ал, әлемдегі ең дамыған ең қуатты, ең бай мемлекет болып отырған Иранның басқалардан басты ерекшелігі де осында. Қара алтын қорны өз жерінде өндіріп, одан шыққан түрлі сұранысқа ие шикізатты шет мемлекеттерге экспорттай білуінде болса керек. Сондай-ақ, бұл елде мұнайдағы акцияларды өзге ел азаматына сатуға толығымен шектеу қойылған. Яғни, ел байлығын шетелдіктер игеруге жол берілмейді.
Бұл елдің эконеомикеалық қуаттылығының тағы бір қыры – табиғи газ өндіруде. Иран әлемдегі табиғи газдың 16% -на ие. Негізгі кен орындары Парсы шығанағының қайраңында және елдің солтүстік-шығысында орналасқан. Иран газының ең ірі импорты - Түркия.
«Әль-Арабия» телеарнасының хабарлауынша, Иран - Оңтүстік-Батыс Азия елдерін және бұрынғы КСРО-ның Орталық Азия республикаларын қамтитын Экономикалық ынтымақтастық ұйымының маңызды мүшесі.
Бұл елдің өзара байланысы мен ынтымақтастығына тоқталар болсақ. Қытай астанасы Бейжіңнің Тегеранмен әскери саладағы ынтымақтастығы Мәскеумен салыстырғанда тіпті жақын. 1987-2002 жылдары ҚХР Иранға қару-жарақ пен әскери техникаға 4,4 миллион доллар берді. ҚХР жауынгерлері, кемелерге қарсы зымырандар, әскери-көліктік әуе кемелері, артиллериялық қару-жарақтар, орта танктер мен бірқатар технологияларды қамтамасыз еткен.
Иран - мұнай өнеркәсібі дамыған өнеркәсіптік ел. Мұнай өңдеу, мұнай-химия кәсіпорындары бар. Мұнай, көмір, газ, мыс, темір, марганец және қорғасын-мырыш кендерін өндіру. Машина жасау және металл өңдеу, сондай-ақ азық-түлік және тоқыма өнеркәсібі кеңінен ұсынылған. Кілемдер мен жабдықтардың қолөнер өндірісі дамыған. Ең маңызды дақылдардың арасында бидай, арпа, күріш, бұршақ, мақта, қант қызылшасы, қант, темекі, шай, жаңғақ, пісте бар. Мал шаруашылығы - қойларды, ешкілерді, түйелер мен ірі қара малдарды өсіруге негізделген. Артықшылықтары: мұнай өндіруде әлемдегі ОПЕК елдерінің арасында екінші орын; 2000 жылдан бастап әлемдік нарықта мұнай бағасы өсе бастады (2015 жылға дейін, яғни 35 долларға дейін төмендеген кезде). Өнеркəсіп салалары үшін əлеует жəне дәстүрлі экспорт өнімдерін - кілемдер, фисташалар жəне уылдырық өнімдерін өндіруді ұлғайту күшейтілді.
Бюджеттің түсімінің 45% -ы мұнай мен газ экспортынан, 31% салық пен алымдардан келеді. Иран тәулігіне 4,2 миллион баррель өндіреді, оның ішінде шамамен 2,7 миллион баррель экспортталады. Иран әлемдегі төртінші мұнай экспорттаушы (ОПЕК-ке екінші), сондай-ақ Қытайға мұнайдың ірі жеткізушісі болып келе жатқанын барша әлем біледі.Мұнайды экспорттау 2017 жылдан бастап 105,1 миллион тоннаны құрауда.
Міне, осы тұста ерекше айта кететін жайт. Табиғи байлық қара алтынның қоры біздің жерде болғанымен, оны өзіміз өндіре алмай келеміз. Ал, әлемдегі ең дамыған ең қуатты, ең бай мемлекет болып отырған Иранның басқалардан басты ерекшелігі де осында. Қара алтын қорны өз жерінде өндіріп, одан шыққан түрлі сұранысқа ие шикізатты шет мемлекеттерге экспорттай білуінде болса керек. Сондай-ақ, бұл елде мұнайдағы акцияларды өзге ел азаматына сатуға толығымен шектеу қойылған. Яғни, ел байлығын шетелдіктер игеруге жол берілмейді.
Бұл елдің эконеомикеалық қуаттылығының тағы бір қыры – табиғи газ өндіруде. Иран әлемдегі табиғи газдың 16% -на ие. Негізгі кен орындары Парсы шығанағының қайраңында және елдің солтүстік-шығысында орналасқан. Иран газының ең ірі импорты - Түркия.
«Әль-Арабия» телеарнасының хабарлауынша, Иран - Оңтүстік-Батыс Азия елдерін және бұрынғы КСРО-ның Орталық Азия республикаларын қамтитын Экономикалық ынтымақтастық ұйымының маңызды мүшесі.
Бұл елдің өзара байланысы мен ынтымақтастығына тоқталар болсақ. Қытай астанасы Бейжіңнің Тегеранмен әскери саладағы ынтымақтастығы Мәскеумен салыстырғанда тіпті жақын. 1987-2002 жылдары ҚХР Иранға қару-жарақ пен әскери техникаға 4,4 миллион доллар берді. ҚХР жауынгерлері, кемелерге қарсы зымырандар, әскери-көліктік әуе кемелері, артиллериялық қару-жарақтар, орта танктер мен бірқатар технологияларды қамтамасыз еткен.
