Жастарды жат ағымнан қалай сақтандырамыз?
Ауданымызда қоғамда діни экстремизм мен терроризмге негіз қалауы мүмкін көріністердің алдын алу және деструктивті теріс діни ағымдардың қауіптілігінен сақтану, оған қарсы иммунитет қалыптастыру бағытында нақты іс-шаралар жобасы түзілген. Соның бірі жақында кент орталығындағы «Ордакент» мәдениет сарайында өткен семинар-тренингке NЕЕТ санатындағы маргинал жастар, өзін-өзі жұмыспен қамтушылар және вахталық әдіспен еңбек етушілер, спорт және білім саласы техникалық қызметкерлері қатысты.
Жиында «Діни мәселелерін зерттеу орталығының» теолог маманы Бақтияр Есенгелдіұлы, психолог маман Қарлығаш Қойшыбайқызы арнайы тақырыпта баяндама жасап, әлеуметті радикалды топтарға тартуда қолданылатын психологиялық тәсілдерді талқылады. Оның құрбаны болмау үшін жан-жақты сауаттылықтың маңыздылығын ортаға салды. «Зейін» негізгі мектебінің мұғалімі Айжан Тиметова «Соткадағы бала» монологін оқыды.
Жиын модераторы аудан әкімінің орынбасары Бектас Нуридинов экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимылдардың мемлекеттік жүйесін дамытудың 2023-25 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілгенін жеткізді. Жастар діни күмәнді топтарға тіркелуден сақ болу керек. Оның алдын алу әр отбасының, бүгінгі қоғамның, мемлекеттің жауакершілігі шеңберінде қарастырылатынын айтты.
Жиында сөз алған Жаңақорған аудандық мешітінің бас имамы Әбдіхалық Нематовтың діни құндылықтарды жас өскін бойына егуде отбасының жауапкершілігі туралы насихаты төмендегіше өрілді.
ОТАН ОТБАСЫНАН БАСТАЛАДЫ
Әрбір адам үшін ұшқан ұясының орны бөлек. Бүгінгі жаһандану заманында қоғамға қауіпті жаңа кеселдер пайда болды. Есірткіге еліту, құмар ойындардан шыға алмау, электронды темекіге тәуелділік сынды кеселдер әсіресе балалар арасында тез тарап жастарға зиянын тигізуде.
Лудомания кесірінен талай шаңырақ шайқалды. Талай азамат заң бұзып, қылмысқа ұрынуда. Бұл дерт жас ұрпаққа өте үлкен зиян келтіреді. Онлайн ойындар да бұл күнде ермекке айналып барады.
Жарасымды отбасында өзара сыйластық, мейірімділік, адамгершілік, ізгілік сынды қанға сіңген қасиеттерді жаңғырту үшін Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы төрағасы, бас муфти Наурызбай қажы Тағанұлы 2025 жылды діни қызмет аясында «Ислам және отбасы құндылықтары» жылы деп жариялау туралы шешім қабылдап, жұмыс жоспары бекітілді.
Жұмыс жоспары 4 бағытта жүреді. 1. Дін мен дәстүр. 2. Ихсан мен насихат. 3. Діни оқу-ағарту. 4. Жат діни оқу-ағарту.
Дін мен дәстүр – құстың қос қанатындай басты рухани қайнарымыз. Бұл бағыттар бір-бірінен ажыратуға келмейтін ұғымға айналды. Жаһандану үдерісі заманында мұсылмандығымыз бен ұлттық ерекшелігімізді сақтап қалуда дін мен дәстүр идеясы – ең маңызды құндылық.
Ихсан және насихат – дәстүрлі діни сенім мен рухани жолымыздың басты бағдарламасы десек қателеспейміз. Бұл бағыт күн тәртібінен түспек емес. Өйткені, ихсан – ғасырлар бойы мұсылмандық жолды ұстанған халқымыздың діни түсінігіне жақын ілім.
Діни оқу-ағарту – діни басқарманың басты жұмысының бірі. Діни кадрлардың білімін тереңдету арқылы бұқараның діни сауатын сапалы негізде орнықтыруға жол ашылады. Себебі, білімнің қарыштап дамыған заманында білімге құлаш ұрған елдер ғана өркениеттен өз үлесін алады.
Бүгінде түрлі пиғылдағы топтар халықтық дәстүрімізге, ұғымдарымыз бен құндылықтарымызға ашық шабуыл жасап жатқаны белгілі.
Бұл жөнінде Мемлекет басшысы «Біз бабаларымыздың сан мыңжылдық діни ілімі мен рухани бағдарына арқа сүйеуіміз керек» деп атап көрсетті.
Еліміз рухани дербестігін сақтап, оны нығайта түсу үшін халықтық дәстүрлі діни-сунниттік бағыт Ханафи мазғабына ден қоюымыз қажет.
Жасөспірімдер арасында ата-ана, жақын-жуықтың мейірімі жетіспеушіліктің салдарынан көңілі жабырқаңқы өсіп келе жатқан, сондай-ақ, әсіреқызылға ұрынғыш сәби санамен психологиялық күйзелісте жүрген балаусаға демеу болу маңызды. Бұл мәселелерді шешуде күш қолдану тәсілі тиімді нәтиже бермейді. Оған қарсы идеологиялық күрес жүргізіп, жастардың бойында теріс бағыттағы идеологияға қарсы иммунитет қалыптастыру керек.
Сана қорғанышы дегеніміз – діни ақпарат алуда ішкі рухани сүзгінің болуы. Міне, сонда жеке тұлға өзінің бойында бар түсінік қалыбы арқылы ақпарат көздігінің дұрыс-бұрыстығына сараптама жасай алады. Сол үшін әрбір жас өскіннің санасына ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүріміз бен тарихи мұраларды жеткілікті сіңіру, дұрыс бағытта дәстүрлі діни тәрбие беру қажет.
Діни тәрбие адам бойында ар-намыс, Отанға деген сүйіспеншілік, тағы басқа сезімдерді оятады. Жастарға шынайы дәстүрлі діни тағылым беріп, көкірек көкжиегін кеңейту, адамгершілік тәрбиеде діни құндылықтарды пайдалану оң нәтиже берері сөзсіз. Сонымен қатар жастардың санасына дін өкілдерінен басқа рухани бай зиялы адамдардың да ақыл-кеңесі, үлгілі өмір жолы маңызды. Елімізде үлгі-өнеге алуға лайықты қаншама ғалым, дәрігер, ұстаз, өнер қайраткерлері сынды – алғы буын ағалардан тағылым алу қастерлі міндет. Оларға еліктеп, ақыл-кеңесін зерделі кеудеге түйген әркім өмірлік сауалдарына жауап таба алады.
Абай атамыз қарасөзінде: «Адам баласын заман өсіреді. Кімде-кім жаман болса оған замандастарының бәрі кінәлі» дейді. Сондықтан бойдағы бар білімді айналаға нұр етіп шашып, жастарға дұрыс жол-жоба, тәрбие беру – аға ұрпақтың ортақ борышы.
Жүрегіңде Аллаң болсын,
Білегіңде шаруаң болсын!
Бақытты болашақтың кілті неде? Кез келген парасатты жасты толғандыратын басты сұрақ – осы. Жан дүниесі таза, ойы да, бойы да жақсылыққа құштар жас өркеннің Құдіреттің бар екенін жүрекпен ұғып, өзін жамандықтан тыйып ұстауы өз алдына, Жаратушы алдындағы парыздарын жетік білгені дұрыс. Осы орайда Аллаға құлшылықтың сыр-сипатын басқаша ұғындырып, балапан көңілге күмәнді ой салар бөтен уағыз, бөлекше пікірдің жолын қалай кесеміз? Бұл жөнінде дін өкілі, ел ағасы Садулла қажы Омаров төмендегіше түсіндірді:
– Бүкіл әлемді жаратқан Жаратушы ие ғаламды ең бірінші неден бастады? «Биссимиллаһи-рахман-и-рахим» деп бастаған әрбір істе береке болады. Алла ең бірінші нұрды жаратты. Бүкіл қараңғылық нұрланып кетті. «Әй, Нұр, мен сені мейірім-шапағатыммен жараттым, махаббатыммен жараттым» деді. Мейір-шапағат болмаса қоғам болмайды. Ана мен бала арасында мейірлі махаббат, оқушы мен ұстаз арасында сүйіспеншілік шапағат болмайды. Бастаған ісіңе сүйіспеншілік болмаса ісіңде береке болмайды. Махаббатсыз – ақыл тұл.
Нұрдың бір шапағынан ақылды жаратты. «Ей, ақыл, сен менің адамзатқа берген керемет нығметімсің, саған сабырды серік етемін. Сабырлы болыңдар» деді. Ақыл ең керемет мен екен ғой деп тәкаппарлана бастап еді, Нұр оған «Сен менің шапағымнан жаралдың. Менің сәулем түспесе сенің дәрежең көтерілмейді» деді. Алланың назары түспесе Адамның дәрежесі көтерілмейді. Абай не дейді?
«Жүректе қуат болмаса, ұйқылы ойды кім түртпек?
Ақылға сәуле қонбаса, айуанша жүріп күнелтпек».
«Малда да бар жан мен тән, ақыл-сезім болмаса,
Тіршіліктің несі сән, тереңге ойға алмасаң» деді. Екі жол бар. Адам соның жақсысын таңдайды. Оны дұрыс таңдай алу үшін ілім керек, ұстаздан ілім алмасаң, ұстазды қадірлемесең өзің қадірсіз боласың. «Пірсізге пірсіз шайтан, пірсізде болар ма екен нұрлы иман»? Бұл жерде пір – жолбасшы, ұстаз деген сөз. Мұғалім кім? Мұғалім қадірі – ата-ана қадірімен тең. Мұғалім – ғибадат. Хақысы ата-анамен бірдей. Себебі ол бақытқа баратын жолды көрсетеді. Ислам дінін қазақтың салт-дәстүрі жақсы түсіндіреді. «Білегіңде шаруаң болсын, жүрегіңде Аллаң болсын» деген хадис бар. Оның түп төркінінде «Ерсің бе, қызмет ет, еңбек ет» деген тағылым тұнып тұр. Қазір әлеуметтік желілерде тик-ток, тағы басқа көздіктерде құлшылық жөнінде «Алланың атын мынанша рет зікір етсең немесе Пайғамбарымызға пәленбай салауат айтсаң, тілегің үш күнде орындалады немесе он күнде сұрағаның аспаннан дайын түсе қалады» деген сарында уағыз толып жүр. Шындығында қараптан-қарап отырғанға көктен бере салатын ертегі өмір жоқ. Өмір сүрдің бе, ол сенің өз қолыңда, қарап отырма, қарекет ет. Қарекет ете жүріп Құдайды жүрегіңнен ұзатпа. Ол ұдайы сені көріп тұр, сенің көкейіңдегіні сенен артық біледі. Оны бөтен пиғылдан әрдайым таза ұста. Сонда тілегеніңнің барлығы орындалады дегенді айтар едім.
Атақты ғұлама Мәлік бір қалаға барыпты. Мешітке барса қарауылы қондырмай шығарып жібереді. Бір наубайшының құжырасына аялдап еді, ол нан жауып жатыр екен. Қолындағы әр нанын тандырға жапсырған сайын «Я, рақым Алла», «Субханналла» деген сөзін қайталайды екен. «Сіз ылғи Алланың атын айтып жатырсыз. Осыдан не пайда таптыңыз? Сіздің тілектеріңізді Алла беріп жатыр ма? деп сауал қояды оған. «Беріп жатыр, дейді сонда ол кісі, тек «Мәлік деген ғұламаны көргім келеді» деген тілегім ғана кешігіп жатыр дейді. Сонда Мәлік ғұлама: «Сенің дұғаңның арқасында мені мешіттен лақтырып жіберген екен ғой» деген екен. Бұдан түсінетініміз, шын пейілді тілекті Алла береді. Тек бекерсізден Тәңірім безерді ұмытпау керек. Қазақтыің әрбір мақал-мәтелінің өзі ислам шарттарымен астасып жатыр. «Күні бойы бала-шағасына адал ризық табу қамымен егістікте маңдай терін төккен еңбекшінің ұйқысының өзі құлшылық» деген сөз осындайдан қалса керек.
Таңнан кешке дейін телефонда бос отырып уақыт өткізу, біреуді әңгіме ету, біреуді өсектеу, артынан әңгіме айту сынды орынсыз тірлікті уақыт ысырап ету деп ұғып, ондай бос тірлікке Алла көріп қояды деген қорқынышпен аяқ баспау, міне, сенің жүрегіңдегі иман осы. Бес уақыт намазыңды қаза етпей, өз уақытында оқы, еңбек етіп бала-шағаңды асыра, кім бала-шағасын асырау үшін маңдай терін төксе сол құлшылық.
Бөтен ағым дегенде ата-бабамыздан ұстанып келе жатқан ислам шарттарын бұрмалап, Құдайға серік қосу деп елді шатастыратын дүмшелер де көбейді. Ондайлар тіпті ата-баба аруағына арнап ас бергенді Құдайға серік қосқанға балап, елді шатастыруға әуес. Ақиқатында, салт-дәстүрімізді білеміз. Марқұмның рухына құран бағыштап, аруақтарға ас бергенде ата-бабалар басына тәу етіп, солардың тәлімді жолын айтумен өзімізді рухтандырамыз. Олардың өмір жолын, бастан кешкен өмір тарихын ұрпаққа тәлім еткіміз келеді.
Әзірет Әлінің диуани хикметінде «Диуан – хисса, хикмет» деген ұғым бар. Ол болмаса Пайғамдардың өмір жолын қалай білеміз? Хикмет – даналығына қалай көз жеткіземіз?
Рухани құндылықтың алғышарты – ділі мен дініне беріктік дер едім. Әркім өз ата тілін жақсы білуі керек. Ақылды бәріне беріп қойған. Кім өзінікін дұрыс емес дейді, оны оймен білу үшін пайым мен парасат керек. Кім шыншыл болса, пайым мен парасат иесі де сол.
Баян ҮСЕЙІНОВА
